evolutionism – creationism: an open debate |
1.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Marek Słomka, Kazimierz Wolsza
Evolutionism–Creationism:
An Introduction to a Still Open Debate
view |
rights & permissions
| cited by
|
|
|
2.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
John F. Haught
John F. Haught
Czy nauka wyklucza istnienie osobowego Boga i czy wiara w Niego jest kompatybilna z ewolucją?
Does Science Rule Out a Personal God? Is Faith Compatible with Evolution?
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Ten tekst przedstawia trzy różne sposoby, w jakie ludzie, którzy mieli kontakt z nauką, odpowiadają na następujące pytania: „Czy nauka jest zgodna z wiarą religijną?” oraz „Czy nauka nie wyklucza istnienia osobowego Boga?”. Pierwsza odpowiedź zakłada, że nauki przyrodnicze i wiara religijna wykluczają się wzajemnie. To jest sytuacja konfliktu. Jej przedstawiciele należą do dwóch głównych podgrup: (1) sceptyków, którzy wierzą, że nauki przyrodnicze uczyniły wszystkie twierdzenia religijne niewiarygodnymi, oraz (2) ludzi wiary, którzy odmawiają przyjęcia pewnych naukowych idei, takich jak kosmologia Wielkiego Wybuchu i ewolucja biologiczna. W obecnym tekście konflikt dotyczy tylko naukowych sceptyków, którzy twierdzą, że metody i odkrycia naukowe zdezaktualizowały wiarę religijną i teologię.Drugi typ odpowiedzi na wymienione pytania utrzymuje, że nauka i wiara dotyczą różnych poziomów lub wymiarów rzeczywistości. Zgodnie z tym podejściem, nauka i teologia stawiają zupełnie inne rodzaje pytań, dlatego nie można ich traktować jako konkurencyjnych obszarów. W stanowisku kontrastu podkreśla się, że nie może być prawdziwego konfliktu między twierdzeniami nauk przyrodniczych a twierdzeniami wiary i teologii. Wiara i nauka nie rywalizują o jakiś wspólny cel, więc nie mogą wchodzić ze sobą w konflikt.Trzecim stanowiskiem jest konwergencja. Można je również nazwać „współbrzmieniem”, „współpracą”, „kontaktem” lub „konwersacją”. To stanowisko zgadza się z tezą „kontrastu”, według którego wiara religijna i nauki przyrodnicze są różnymi sposobami rozumienia świata, ale argumentuje zarazem, że te dwa obszary nieuchronnie oddziałują na siebie. Konwergencja promuje tę interakcję. Celem zwolenników konwergencji jest osiągnięcie syntezy, w której zarówno nauka, jak i wiara zachowują swoją tożsamość, a jednocześnie pozostają w ścisłym związku ze sobą we wspólnym dążeniu do inteligibilności i prawdy. Konwergencja zakłada, że odkrycia naukowe mają znaczenie dla wiary, innymi słowy, odkrycia naukowe mogą znacząco wpłynąć na to, jak myślimy o Bogu i sensie naszego życia. Konwergencja zakłada, że nauka i wiara, o ile nie są ze sobą mylone, mogą razem prowadzić do bogatszego spojrzenia na rzeczywistość.
This text lays out three distinct ways in which people who have been exposed to science are now responding to the following questions: “Does science rule out a personal God?” and “Is faith compatible with evolution?” The first kind of response claims that the natural sciences and religious faith are mutually exclusive. This is the conflict position. Its representatives include two main subgroups: (1) skeptics who believe that the natural sciences have made all religious claims unbelievable, and (2) people of faith who refuse to accept certain scientific ideas such as Big Bang cosmology and biological evolution. However, in the present text conflict refers only to scientific skeptics, those who claim that scientific method and discoveries now make religious faith and theology obsolete.A second type of response to the questions listed claims that science and faith are each concerned with different levels or dimensions of reality. Science and theology, according to this approach, ask completely different kinds of questions, and so it makes no sense to place them in competition with each other. The contrast approach, as we call it, maintains that there can be no real conflict between the claims of natural science and those of faith and theology. Contrast insists that faith and science are not competing for some common goal, so they cannot come into conflict with each other.A third approach is that of convergence. It might also be called “consonance,” “cooperation,” “contact,” or “conversation.” Convergence agrees with the contrast approach that religious faith and natural science are distinct ways of understanding the world, but it argues that the two inevitably interact. Convergence promotes this interaction. Its objective is to arrive at a synthesis in which both science and faith keep their respective identities while still relating closely to each other in a shared pursuit of intelligibility and truth. Convergence assumes that scientific discoveries matter to faith. In other words, scientific findings can make a significant difference in how we think about God and the meaning of our lives. Convergence wagers that science and faith, as long as they are not confused with each other, can together continue to a richer view of reality than either can achieve on its own.
|
|
|
3.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Dariusz Dąbek
Dariusz Dąbek
Evolutionism–Creationism:
In Search for a Platform of Dialogue
Ewolucjonizm– Kreacjonizm
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
This article seeks to indicate a platform for discussion between evolutionists and creationists, which will enable dialogue and increase the chance of developing a coherent worldview that combines elements of scientific knowledge and religious faith. In the context of various types of knowledge, three levels are indicated: (1) the subject of research, (2) knowledge of this subject, and (3) interpretation of this knowledge. Dialogue can be undertaken and conducted already at the second level, but only accompanied by both respect for mutual autonomy and a focus on inspiration rather than integration. The appropriate level of dialogue is the third level: the interpretation of knowledge and building an overarching view of the world and man. The aim of dialogue at this level is to integrate all elements of a worldview and to strive to explain and understand the whole reality.
W artykule przedstawiona została próba wskazania płaszczyzny dyskusji ewolucjonistów z kreacjonistami, która umożliwiałaby dialog zwiększający szansę wypracowania spójnego światopoglądu łączącego elementy wiedzy naukowej i wiary religijnej. W odniesieniu do różnych typów wiedzy zaproponowane zostało wyróżnienie trzech poziomów: 1) przedmiot badań, 2) wiedza o tym przedmiocie, 3) interpretacja tej wiedzy. Dialog może być prowadzony już na poziomie drugim, lecz z poszanowaniem wzajemnej autonomii i ukierunkowaniem raczej na inspirację, niż na integrację. Właściwą płaszczyzną dialogu jest poziom trzeci: interpretacja wiedzy oraz budowanie wizji świata i człowieka. Celem dialogu na tym poziomie jest integracja wszystkich elementów światopoglądu i dążenie do wyjaśnienia i zrozumienia całej rzeczywistości.
|
|
|
4.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Anna Lemańska
Anna Lemańska
Konflikt ewolucjonizmu z kreacjonizmem jako spór światopoglądowy
Conflict of Evolutionism with Creationism as a World-View Dispute
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Jednym ze współczesnych sporów światopoglądowych jest konflikt między materialistycznymi ewolucjonistami a zwolennikami projektu w przyrodzie. Co istotne, obie strony sporu twierdzą, że ich stanowiska mieszczą się w obszarze nauk przyrodniczych. Dyskusje toczą się już od ponad stu lat, lecz nie widać szans na ich zakończenie i uzyskanie jakiegoś konsensusu. Źródło takiego stanu rzeczy zdaje się leżeć w tym, że spór ten toczy się w rzeczywistości na płaszczyźnie filozoficznej.W artykule przytaczam argumenty za tym, że zarówno ewolucjonizm materialistyczny, jak i koncepcja inteligentnego projektu nie są teoriami naukowymi. Porównuję także pojęcia ewolucji i kreacji oraz pokazuję, że pojęcie kreacji nie jest pojęciem naukowym. Stwarzanie bowiem jest aktem Stwórcy, który nie jest bytem czasoprzestrzennym. Jego działania zatem nie mogą być badane metodami właściwymi dla nauk przyrodniczych.
One of the contemporary world-view disputes is the conflict between materialistic evolutionists and proponents of the intelligent design. Importantly, both sides of the dispute claim that their positions fall within the area of natural sciences. Discussions have been going on for over a hundred years, but there is no chance that they will end and that there will be some consensus. The source of this state of affairs seems to lie in the fact that this dispute is taking place on a philosophical level.In the article, I give arguments that both materialistic evolutionism and the concept of intelligent design are not scientific theories. I also compare the concepts of evolution and creation and show that the concept of creation is not a scientific concept. Creation is an act of the Creator who is not a space-time being. Therefore, his activities cannot be studied by methods appropriate to natural sciences.
|
|
|
5.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Grzegorz Bugajak
Grzegorz Bugajak
Czy procesy naturalne mogą realizować cele nadnaturalne?
Can Natural Processes Realize Supernatural Goals?
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Celem artykułu jest poszukiwanie takiej interpretacji obecności i działania Boga w świecie, jaka pozwoliłaby zharmonizować istotne prawdy wiary z naukowym obrazem świata, którego ewolucja jest rządzona przypadkiem i pozbawiona kierunku. Poszukiwanie to jest realizowane w kilku krokach. Odwołując się do różnych koncepcji celowości wskazuje się najpierw, że jeśli można mówić o tym, że świat ma taką cechę, to nie w sensie zmierzania w określonym kierunku (nauki przyrodnicze takiego kierunku nie wykrywają, więc najrozsądniej jest przyjąć, że go nie ma), lecz w sensie celowości wewnętrznej: świat ze swej natury jest skierowany na Boga. Współcześnie o Bożej celowości w świecie mówi się często w kategoriach ogólnego lub szczególnego działania Boga (general lub special divine action). Artykuł, podejmując tę kwestię zmierza do wniosku, że odróżnienie aspektu naturalnego od nadnaturalnego w danym zdarzeniu jest przypuszczalnie niemożliwe.Na jeden z powodów tej niemożliwości wskazuje tzw. zasada domknięcia przyczynowego, dlatego jest ona analizowana w kolejnym punkcie artykułu. Wskazuje się tutaj między innymi na konieczność zrewidowania niektórych klasycznych koncepcji cudu. W odniesieniu zaś do takich przełomowych zdarzeń z dziejów świata, jak powstanie życia czy pojawienie się człowieka, proponuje się hipotezę niedookreśloności celu stworzenia: Bóg może realizować swoje cele w świecie rządzonym przez autentyczny przypadek, jeśli cele te są rozumiane odpowiednio subtelnie. Na przykład, jeśli celem Boga jest pojawienie się w świecie istoty zdolnej do nawiązania z nim świadomego kontaktu (zwanej w teologii Człowiekiem), to istota taka niekoniecznie musiała przyjąć postać przedstawiciela gatunku Homo sapiens.Na koniec wskazuje się na panenteizm jako na właściwą, prawdziwie chrześcijańską wizję świata, który jest „losem i przeznaczeniem” samego Boga (Karl Rahner). W tej perspektywie, detale ewolucyjnego rozwoju świata przestają być religijnie istotne, a sama religia uwalnia się ostatecznie — po części pod wpływem współczesnej nauki — „od błędu i przesądu” (Jan Paweł II).
The aim of the paper is to seek such an interpretation of the presence and activity of God in nature that could harmonize important truths of faith with scientific understanding of the world, governed in its evolution by chance and devoid of any direction. The search is taken in a few steps. Firstly, classic accounts of teleology are indicated, with the conclusion that the only way of the understanding an idea that the world is purposeful is that in terms of inner teleology: the world is directed not so much by God but towards God.Contemporary discussions about the possibility of God’s aims being realized in nature often concentrate on the notion of general or special divine action. Drawing on some accounts of GDA and SDA the paper supports the view that strict delimitation of what is natural and what divine in a given case is probably impossible.One of the reasons of this impossibility is captured by the principle of the causal closure of the world. With relation to this principle, a need to revise some classic accounts of the miraculous is pointed to. Particularly, “the miracle of the human” does not need any special divine interventions, any special guidance of the evolutionary processes (which are, in any case, truly random), if one accepts a hypothesis of the underdetermination of the goal of creation: If God’s aim is that a special being emerges in nature, able to maintain a conscious relation with its Creator, then such a being (called Human in theology) does not need to be a representative of the species Homo sapiens.Finally, panentheism is pointed to as a truly Christian view of the world; the world which is “fate and destiny” of God himself (Karl Rahner). In such a perspective, the details of the evolutionary development of the world cease to be relevant for religion, and religion frees itself finally from “error and superstition” (John Paul II).
|
|
|
6.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Tadeusz Pabjan
Tadeusz Pabjan
Projekt czy ewolucja?:
Stwórcze działanie Boga w świecie przyrody
Design or Evolution?
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Artykuł poświęcono krytycznej analizie kilka wybranych argumentów pojawiających się we współczesnej dyskusji dotyczącej interpretacji stwórczego działania Boga w świecie przyrody, rozpatrywanego w kontekście teorii ewolucji. W szczególności zwrócono uwagę na zastrzeżenia wobec tej teorii wysuwane przez niektórych przedstawicieli kreacjonizmu ujętego w ramy systemu metafizyki św. Tomasza, którzy nie widzą możliwości uzgodnienia ewolucji z teologiczną prawdą o stworzeniu świata przez Boga. Rozpatrzono również argumenty leżące u podstaw teorii inteligentnego projektu, która głosi, że oparta na przypadku ewolucja nie może w sposób adekwatny wyjaśnić „nieredukowalnej złożoności” żywych organizmów, i że w związku z tym należy przyjąć, iż na przebieg procesów ewolucyjnych mają zasadniczy wpływ bezpośrednie działania Boga — Inteligentnego Projektanta.
The article is devoted to the critical analysis of several arguments appearing in contemporary discussions regarding the interpretation of God’s creative activity in the world of nature, considered in the context of the theory of evolution. In particular, an attention was paid to some reservations about this theory put forward by some representatives of creationism contained within the framework of St. Thomas’s metaphysics, who see no way to reconcile evolution with the theological truth about God’s creation of the world. The arguments underlying the theory of intelligent design were also considered. This theory claims that chance-based evolution cannot adequately explain the „irreducible complexity” of living organisms, and that it must therefore be assumed that the course of evolutionary processes is primarily influenced by the direct actions of God — the Intelligent Designer.
|
|
|
7.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Marek Słomka
Marek Słomka
Antyewolucyjny kreacjonizm we współczesnej Polsce i jego wpływ na edukację religijną
Anti-Evolutionary Creationism in Contemporary Poland and its Influence on Religious Education
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
W niniejszym tekście analizuję tezy stawiane przez polskich antyewolucyjnych kreacjonistów, które w ostatnich latach zostały wyrażone nie tylko w publikacjach naukowych, ale także w ramach różnych form przekazu treści wiary religijnej oraz w publicznie prowadzonych dyskusjach, stanowiących istotny aspekt omawianej dziedziny. Celem artykułu jest określenie głównych składowych antyewolucyjnego kreacjonizmu oraz uchwycenie mechanizmów myślenia, które prowadzą do wewnętrznej niespójności formułowanych koncepcji a także niezgodności z wiedzą przyrodniczą, filozoficzną i teologiczną.Pokazuję jak wiele aspektów antyewolucyjnego kreacjonizmu zostało włączonych do podręczników katechetycznych, opublikowanych w ostatniej dekadzie w Polsce. Stanowczo za dużo jest tam treści zawierających podstawowe błędy i zredagowanych w taki sposób, który nie służy budowaniu relacji między nauką a wiarą religijną. Ewolucjonizm kojarzony jest głównie ze skrajnym naturalizmem, zaś kreacjonizm z fundamentalistyczną interpretacją biblijnych opisów stworzenia i odrzucaniem teorii ewolucji. Zbyt mało uwagi zwraca się na naukowe postacie ewolucjonizmu oraz wartościowe nurty kreacjonizmu. Wynika to między innymi z braku konsultacji treści na stylu nauk przyrodniczych i teologii z tymi reprezentantami Kościoła katolickiego, którzy akademicko zajmują się problematyką interdyscyplinarną.
In this text, I analyze the theses put forward by Polish anti-evolutionary creationists, which in recent years have been expressed not only in scientific publications, but also in various forms of transmitting the content of religious faith and in public debates, which are an important aspect of the discussed field. The aim of the article is to define the main components of anti-evolutionary creationism and to capture the ways of thinking that lead to internal inconsistency of formulated concepts as well as their incoherence with philosophical, theological, and scientific knowledge.I show how many aspects of anti-evolutionary creationism have been included in catechetical books published in the last decade in Poland. There are too many fundamental errors in their content that is often edited in a manner that does not serve to build a positive relationship between science and religious faith. Evolutionism is mainly associated with extreme naturalism, and creationism with a fundamentalist interpretation of the biblical accounts of creation and the rejection of the theory of evolution. Too little attention is paid to the scientific forms of evolutionism and the worthwhile currents of creationism. It results, among other things, from the lack of consultation of the problems that lie on the frontier between natural sciences and theology with those representatives of the Catholic Church who deal with interdisciplinary issues in daily academic practice.
|
|
|
8.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Andrzej Maryniarczyk
Andrzej Maryniarczyk
Metaphysical Creationism and the Paradoxes of Evolutionary Theism:
A Contribution to the Discussion within Contemporary Thomism
Metafizyczny Kreacjonizm a Paradoksy Teizmu Ewolucyjnego
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
In this article I argue that metaphysical creationism that we encounter in the philosophy of St Thomas Aquinas, as opposed to American creationism and theological and biblical creationism, is a theory that stems from a purely philosophical explanation of the beginnings of the world and man. It is not, therefore, a biblical idea transferred to philosophy. Like the theism of the Aristotelian metaphysics, the theism of Aquinas’s metaphysics is not a religious (theological) theism, but a purely philosophical (metaphysical) theism, because it stems from a metaphysical explanation of reality. Metaphysical creationism is the ultimate explanation of the source of the existence of beings that are given to us in experience as both unnecessary in their own existence and changeable. American creationism, on the other hand, is a biological-cosmological interpretation of the biblical truth concerning the creation of the world within a certain time frame (the 7-day paradigm) and—at its starting point—refers to the data of Revelation, which it wants to confirm scientifically. This article is divided into two parts. The first part presents the key elements of the metaphysical theory of ex nihilo creation and the understanding thereof. In the second part, the elements of evolutionary theism are recalled which, from the point of view of metaphysical creationism, are the source of various paradoxes and, at times, even absurdities, and thus demand reconsideration.
Autor artykułu dowodzi, że metafizyczny kreacjonizm, z którym spotykamy się w filozofii św. Tomasza z Akwinu, w odróżnieniu od kreacjonizmu amerykańskiego oraz teologiczno--biblijnego, jest teorią, która wyrasta z czysto filozoficznego wyjaśnianie początków świata i człowieka. Nie jest zatem ideą biblijną przeniesioną na teren filozofii. Podobnie jak teizm metafizyki Arystotelesa, a także teizm metafizyki św. Tomasza z Akwinu nie jest teizmem religijnym (teologicznym), lecz teizmem czysto filozoficznym (metafizycznym), gdyż wyrasta z metafizycznego wyjaśniania rzeczywistości. Kreacjonizm metafizyczny jest ostatecznym wyjaśnieniem źródła istnienia bytów, które dane są nam w doświadczeniu, jako niekonieczne w istnieniu i zmienne. Natomiast kreacjonizm amerykański, jest interpretacja biologiczno-kosmologiczną biblijnej prawdy o stworzeniu świata w określonym przedziale czasowym (paradygmat 7 dni) i w punkcie wyjścia odwołuje się do danych Objawienia, które chce naukowo potwierdzić Artykuł został podzielony na dwie części. W części pierwszej zostały przedstawione węzłowe elementy metafizycznej teorii stworzenia ex nihilo i jej rozumienie. W drugiej zaś części artykułu zostały przywołane elementy teizmu ewolucyjnego, które z punktu metafizycznego kreacjonizmu są źródłem różnych paradoksów, a niekiedy i absurdów oraz domagają się ponownego przemyślenia.
|
|
|
9.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Michał Chaberek
Michał Chaberek
Skąd pochodzą nowe formy substancjalne? – Polemika z teistycznym ewolucjonizmem w ujęciu Mariusza Tabaczka
Where do the Substantial Forms Come From?—A Polemic with the Theistic Evolutionism of Mariusz Tabaczek
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Współcześni tomiści usiłują wykazać zgodność metafizyki arystotelesowsko-tomistycznej z teorią makroewolucji biologicznej. W ostatnim czasie stanowisko takie poparł Dr Mariusz Tabaczek. Jednak przyznaje on, że naukę Tomasza należy zmodyfikować w istotny sposób, aby można ją było pogodzić z teistycznym ewolucjonizmem. W jego ujęciu główny punkt takiej modyfikacji stanowi kwestia tego, czy stworzenie się zakończyło, czy nadal powstają nowe gatunki. W istocie ewolucyjny postulat powstawania nowych gatunków uderza nie tylko w naukę Tomasza, ale klasyczne chrześcijańskie rozumienie stworzenia. Tomistyczni ewolucjoniści nie potrafią wyjaśnić pochodzenia nowych form substancjalnych. Odwołują się do zmian przypadłościowych, takich jak przypadkowe mutacje genetyczne, których kumulacja miałaby prowadzić do powstania nowych gatunków. To jednak nie jest możliwe w świetle metafizyki tomistycznej, ponieważ zmiana przypadłościowa nie tworzy nowej substancji. Dodatkowo koncepcja tomistycznych ewolucjonistów nie harmonizuje z wieloma faktami odkrywanymi przez współczesną biologię. Tomistyczni ewolucjoniści muszą porzucić fundamentalne pojęcia filozofii św. Tomasza, takie jak złożenie bytowe substancja-przypadłości czy umiarkowany realizm. Nie da się więc pogodzić makroewolucji biologicznej z nauką Akwinaty.
Contemporary Thomists strive to demonstrate a compatibility between Aristotelian-Thomistic metaphysics and the theory of biological macroevolution. Recently such positions have been promoted by Dr Mariusz Tabaczek. However, he admits that Aquinas’s teachings need to be substantially modified to make them compatible with theistic evolution. On his view, the main point of controversy is whether the creation of the world has been completed (as Aquinas maintains) or it continues (as it is required by theistic evolution). But the evolutionary postulate of continual creation understood as emergence of totally new substantial forms contradicts not only Aquinas’s doctrine but the classic Christian understanding of creation. Thomistic evolutionists cannot explain the origin of new substantial forms; they refer to accidental changes, such as random genetic mutations, whose accumulation over time would produce new species. This, however, is not possible in the light of Thomistic metaphysics because an accidental change does not produce a substantial change. Additionally, the Thomistic evolutionist concept does not tally with many facts discovered by contemporary science. Thomistic evolutionists abandon the fundamental concepts of Aquinas’s philosophy such as the substance-accidents fold and moderate realism as a cognitive attitude. Hence the conclusion that it is not possible to reconcile biological macroevolution with Aquinas’s teachings.
|
|
|
10.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Mariusz Tabaczek
Mariusz Tabaczek
Ewolucja a dzieło stworzenia — odpowiedź na polemikę Michała Chaberka z teistycznym ewolucjonizmem
Evolution and Creation—A Response to Michał Chaberek’s Polemic with Theistic Evolutionism
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
W odpowiedzi na tekst Michała Chaberka, będący polemiką z moim stanowiskiem w kwestii teistycznego ewolucjonizmu, zwracam uwagę na kilka kluczowych zagadnień dotyczących filozofii i teologii arystotelesowsko-tomistycznej w kontekście teorii ewolucji, oraz wykazuję pewne nieścisłości i błędy w argumentacji mojego adwersarza. Definiując kluczowe aspekty terminu „stworzenie” w ujęciu Tomasza z Akwinu podkreślam, że zmiany ewolucyjne należą do Boskiego gubernatio, a nie creatio. Przedstawiam także nieco bardziej wnikliwą analizę zagadnienia dotyczącego konieczności bezpośredniej Boskiej interwencji w powstaniu nowych gatunków. Przechodząc do zagadnień stricte metafizycznych poruszam kwestie definicji substancjalizmu arystotelesowsko-tomistycznego, analogicznego charakteru statusu bycia substancją, oraz alternatywnej systematyki organizmów żywych zaproponowanej przez Chaberka. W dziedzinie teologii filozoficznej odpowiadam na pytanie o pochodzenie formy substancjalnej pierwszego przedstawiciela nowopowstałego gatunku, w odniesieniu do zagadnień dyspozycji materii i przypadłości substancji. Wracając do kwestii metafizycznych aspektów ewolucjonizmu, proponuję charakterystykę transformacji międzygatunkowej jako procesu, na który składa się wiele zmian substancjalnych i przypadłościowych.
In response to Michał Chaberek’s polemic with my position regarding theistic evolutionism, I refer to some key aspects of the Aristotelian-Thomistic philosophy and theology in their encounter with the theory of evolution and point toward some inconsistences and flaws in the argumentation developed by my adversary. After defining crucial aspects of Aquinas’s understanding of creation, I emphasize that evolutionary changes belong to divine gubernatio, and not creatio. I also offer an analysis of the question concerning the need of a direct divine intervention in instantiation of a new species. Moving to metaphysics I comment on the Aristotelian-Thomistic substantialism, the analogical character of substantivity, and Chaberek’s alternative taxonomy of living organisms. Regarding philosophical theology, I answer the question concerning the source of the substantial form of the first representative of a new species, in reference to the categories of disposition of matter and accidental features of substances. Addressing once again metaphysical aspects of the evolutionary theory I suggest characterizing species transformation as a complex process, engaging many substantial and accidental changes.
|
|
|
advances in philosophical logic |
11.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Piotr Kulicki
Advances in Philosophical Logic:
Editorial to the Thematic Section
view |
rights & permissions
| cited by
|
|
|
12.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Zhiqiang Sun, Fenrong Liu
Zhiqiang Sun
The Inference Pattern Mou in Mohist Logic:
A Monotonicity Reasoning View
Schemat Wnioskowania Mou w Logice Mohistycznej
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Taking the standpoint of monotonicity reasoning, this paper provides a systematic way of looking at the inference pattern mou in the Mohist text. We have taken a logical, as well as a linguistic perspective, emphasizing features of classical Chinese, the role of context, and making use of any possible clues that we can find from the old text. By applying monotonicity rules we provide a uniform account of why shi er ran examples are valid inferences, and shi er buran examples are counter-examples.
Biorąc za punkt wyjścia monotoniczność rozumowania, artykuł przedstawia systematyczny sposób interpretacji schematu wnioskowania mou w tekstach mohistycznych. Wzięliśmy pod uwagę zarówno perspektywę logiczną. jak i lingwistyczną, zwracając szczególną uwagę na specyfikę klasycznego języka chińskiego, rolę kontekstu i uwzględniając wszelkie możliwe wskazówki pochodzące ze źródłowych tekstów. Poprzez zastosowania reguł monotoniczności sformułowaliśmy jednolitą odpowiedź na pytanie, dlaczego shi er ran są uznawane za rozumowania poprawne, a shi er buran przeciwnie — uznawane są za kontrprzykłady.
|
|
|
13.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Bożena Czernecka-Rej
Bożena Czernecka-Rej
On Four Types of Argumentation For Classical Logic
O Czterech Typach Argumentacji na Rzecz Logiki Klasycznej
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
My goal of this article is to analyze the argumentation lines for the correctness of standard logic. I also formulate a few critical and comparative remarks. I focus on four the most coherent and complete argumentations which try to justify the distinguished position of classical logic. There are the following argumentations: Willard van O. Quine’s pragmatic-methodological argumentation, Jan Woleński’s philosophical-metalogical argumentation, Stanisław Kiczuk’s ontological-semantic argumentation, argumentation based on metalogic. In my opinion, the thesis concerning the correctness of classical logic is rationally justified by these argumentations. The problem remains whether the analyzed standard logic is the only proper logic.
Moim celem w tym artykule jest analiza argumentacji pod kątem poprawności standardowej logiki. Formułuję też kilka uwag krytycznych i porównawczych. Skupiam się na czterech najbardziej spójnych i kompletnych argumentach, które próbują uzasadnić wyróżnione stanowisko logiki klasycznej. Istnieją następujące argumenty: argumentacja pragmatyczno-metodologiczna Willarda van O. Quine’a, argumentacja filozoficzno-metalogiczna Jana Woleńskiego, argumentacja ontologiczno-semantyczna Stanisława Kiczuka, argumentacja metalogiczna. Moim zdaniem teza o poprawności logiki klasycznej jest racjonalnie uzasadniona tymi argumentacjami. Pozostaje problem, czy analizowana logika standardowa jest jedyną właściwą logiką.
|
|
|
14.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Tomasz Jarmużek, Krzysztof Krawczyk, Rafał Palczewski
Tomasz Jarmużek
Knowability as De Re Modality:
A Certain Solution to Fitch Paradox
Poznawalność Jako Modalność De Re
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
In the paper, we try to find a new, intuitive solution to the Fitch paradox. We claim that traditional expression of Knowability Principle (p → ◊Kp) is based on erroneous understanding of knowability as de dicto modality. Instead, we propose to understand knowability as de re modality. In the paper we present the minimal logic of knowability in which Knowability Principle is valid, but Fitch Paradox does not hold anymore. We characterize the logic semantically as well as by an axiomatic and tableaux procedure approach.
W artykule staramy się znaleźć nowe, intuicyjne rozwiązanie paradoksu Fitcha. Twierdzimy, że tradycyjne wyrażenie zasady poznawalności (p → ◊Kp) opiera się na błędnym rozumieniu poznawalności jako modalności de dicto. Zamiast tego proponujemy rozumieć poznawalność jako modalność de re. W artykule przedstawiamy minimalną logikę poznawalności, w której zasada poznawalności jest ważna, ale paradoks Fitcha już nie obowiązuje. Logikę charakteryzujemy semantycznie, a także poprzez podejście aksjomatyczne i tabelaryczne.
|
|
|
15.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Dominik Klein, Ondrej Majer, Soroush Rafiee Rad
Dominik Klein
Non-Classical Probabilities for Decision Making in Situations of Uncertainty
Nieklasyczne Prawdopodobieństwa na Potrzeby Podejmowania Decyzji w Sytuacjach Niepewności
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Analyzing situations where information is partial, incomplete or contradictory has created a demand for quantitative belief measures that are weaker than classic probability theory. In this paper, we compare two frameworks that have been proposed for this task, Dempster-Shafer theory and non-standard probability theory based on Belnap-Dunn logic. We show the two frameworks to assume orthogonal perspectives on informational shortcomings, but also provide a partial correspondence result. Lastly, we also compare various dynamical rules of the two frameworks, all seen as generalizations of classic Bayes’ conditiong.
Analiza sytuacji, w których informacja jest częściowa, niepełna bądź niespójna wskazuje na potrzebę zbudowania jakościowych miar siły przekonań odmiennych niż te, które są oferowane przez klasyczną teorię prawdopodobieństwa. W niniejszej pracy porównujemy dwa ujęcia zaproponowane dla realizacji tej potrzeby: teorię Dempstera-Shafera i niestandardową teorię prawdopodobieństwa nabudowaną na logice Belnapa-Dunna. Pokazujemy, że te dwa formalizmy przyjmują ortogonalne perspektywy postrzegania niedostatków informacyjnych, a jednocześnie dostarczają rezultatów częściowo ze sobą korespondujących. Na koniec porównujemy różne dynamiczne reguły z obu formalizmów traktując je wszystkie jako uogólnienie warunkowania Bayesowskiego.
|
|
|
16.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Tomasz Jarmużek, Aleksander Parol
Tomasz Jarmużek
On Some Language Extension of Logic MR:
A Semantic and Tableau Approach
O Pewnym Językowym Rozszerzeniu Logiki MR
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
In the article we present an extension of the minimal, normal positional logic, i.e., the logic with realization operator MR. Positional logic is a philosophical logic that makes it possible to relate sentences to contexts that can be understood in many ways. We enrich the basic language of minimal positional logic with additional expressions built with predicates and positional constants. We also accept expressions built with the realization operator and many positions, like: Ra1....an(A). Thanks to this, we increased the expressivity of minimal positional logic. In the article we point to many examples of the fact that, thanks to this small change, complex theories based on the proposed extension can be created. As a theory of proof for our logic, we assume tableau methods, showing soundness and completeness theorems. At the end, however, we show that the logic studied here is only a language extension of the MR: all theorems of the extension have their equivalents in pure MR theorems. However, theories built upon the proposed extension can express much more than theories built upon pure MR.
W artykule przedstawiamy rozszerzenie minimalnej, normalnej logiki pozycyjnej, czyli logiki z operatorem realizacji. Logika pozycyjna to logika filozoficzna, która umożliwia odniesienie zdań do kontekstów, które można rozumieć na wiele sposobów. Wzbogacamy podstawowy język minimalnej logiki pozycyjnej o dodatkowe wyrażenia zbudowane z predykatów i stałych pozycyjnych. Akceptujemy również wyrażenia zbudowane z operatorem realizacji oraz wiele pozycji, takich jak: Ra1....an (A). Dzięki temu zwiększyliśmy wyrazistość minimalnej logiki pozycyjnej. W artykule wskazujemy na wiele przykładów na to, że dzięki tej niewielkiej zmianie mogą powstać złożone teorie oparte na proponowanym rozszerzeniu. Jako teorię dowodu dla naszej logiki zakładamy metody tableau, pokazujące twierdzenia o poprawności i zupełności. Na koniec jednak pokazujemy, że badana tutaj logika jest tylko rozszerzeniem językowym MR: wszystkie twierdzenia o przedłużeniu mają swoje odpowiedniki w czystych twierdzeniach MR. Jednak teorie oparte na proponowanym rozszerzeniu mogą wyrazić znacznie więcej niż teorie oparte na czystej MR.
|
|
|
17.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 4
Anna Maria Karczewska
Anna Maria Karczewska
Set-Theoretic Semantics for Many-Valued Positional Calculi
Semantyka Teoriomonogościowa dla Wielowartościowych Rachunków Pozycyjnych
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
The objective of this paper is to formulate adequate set theoretic semantics for Tkaczyk’s positional calculi Rb, Rk and Rb (TKACZYK 2007).
Celem artykułu jest zdefiniowanie adekwatnych semantyk teoriomonogościowych dla rachunków pozycyjnych Rb, Rk, and Rb (TKACZYK 2007).
|
|
|
articles |
18.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Dariusz Łukasiewicz
Dariusz Łukasiewicz
Divine Providence and Chance in the World
Opatrzność Boża a Przypadek w Świecie
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
The aim of the paper is to defend two theses: first, that the existence of chance events is compatible with God’s existence, and second, that chance might be part of divine providence. In what follows, the conjunction of the two is called “the compatibility thesis”; as will be argued, the thesis is grounded in contemporary science and in the concept of an omnipotent God, the creator of the universe. The paper is organized as follows. Section two presents the historical background and doctrinal basis of the concept of divine providence. Section three discusses the argument from chance for the non-existence of God and its critique. Section four is concerned with possible models of God’s action in the world where chance events occur. Finally, section five elaborates on the idea of God and His perfection—omnipotence, omniscience, benevolence, and sovereign will.
Celem artykułu jest obrona dwóch tez: pierwszej, że istnienie zdarzeń przypadkowych jest do pogodzenia z istnieniem Boga oraz tezy drugiej, że przypadek może być częścią Bożej opatrzności. Koniunkcja obu powyższych tez nazwana jest w artykule tezą kompatybilizmu. Argumentacja w obronie kompatybilizmu opiera się na danych współczesnej nauki oraz na idei wszechmocnego Boga Stwórcy. Porządek argumentacji w artykule jest następujący. W części drugiej przedstawiony jest historyczny kontekst oraz podstawy doktrynalne pojęcia opatrzności. W części trzeciej omówiony jest argument za nieistnieniem Boga oparty na założeniu głoszącym istnienie zdarzeń przypadkowych w świecie oraz przedstawiona jest krytyka tego argumentu. W części czwartej prezentowane są możliwe modele działania Boga w świecie, w ramach których przyjmuje się istnienie zdarzeń przypadkowych. W części piątej i ostatniej rozważana jest idea Bożej doskonałości obejmującej takie atrybuty jak wszechmoc, wszechwiedzę, doskonałą dobroć i suwerenną wolę Bożą.
|
|
|
19.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
William Hasker
William Hasker
How to Make a World
Jak Stworzyć Świat
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
This paper investigates two modalities in which a complex task can be accomplished, here termed meticulous control and purposeful randomness. The paper considers which of these better describes the divine creation of the universe, as we know that creation through science. The paper also considers the bearing of this question on views about divine providence, including Łukasiewicz’s “open probabilistic theism.”
W tym eseju analizuję dwie modalności, dzięki którym można zrealizować złożona zadanie – nazywam je szczegółową kontrolą i celową przypadkowością. Rozważam, która z nich lepiej opisuje stworzenie przez Boga wszechświata, w świetle tego, co wiemy o stworzeniu na podstawie nauki. Badam również związek między tym zagadnieniem a poglądami na temat boskiej Opatrzności, w tym „otwartego teizmu probabilistycznego”, który proponuje Łukasiewicz.
|
|
|
20.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Thomas P. Flint
Thomas P. Flint
Providence, Chance, Divine Causation, and Molinism:
A Reply to Łukasiewicz
Opatrzność, Przypadek, Boska Przyczynowość I Molinizm
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Dariusz Łukasiewicz’s “Divine Providence and Chance in the World” attempts to show that the strong traditional understanding of providence is no longer tenable, especially for one who adopts the current scientific picture of the world. In its place, Łukasiewicz suggests, we need to adopt a view of providence which allows for genuine chance events not controlled by God. I argue that he has not made his case on the need for the traditional view to be abandoned. I then examine two directions a Christian might go so as to accommodate most of the attractive elements of Łukasiewicz’s revisionary account without succumbing to the philosophical and theological defects his position exhibits.
Esej Dariusza Łukasiewicz Opatrzność Boga a przypadek w świecie ma dowodzić, że silne tradycyjne rozumienie opatrzności nie da się utrzymać, zwłaszcza w świetle współczesnego naukowego obrazu świata. W jego miejsce Łukasiewicz proponuje koncepcję Opatrzności, która dopuszcza autentycznie przypadkowe zdarzenia, których Bóg nie kontroluje. Argumentuję, że argument Łukasiewicza jest nieudany. Następnie rozważam dwa sposoby, w jakie chrześcijanin mógłby uwzględnić większość atrakcyjnych składników rewizyjnej koncepcji Łukasiewicza, unikając filozoficznych i teologicznych wad jego stanowiska.
|
|
|