artykuły |
1.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 1
Andrzej J. Noras
Andrzej J. Noras
Tezy do problemu historii filozofii
Problem of History of Philosophy Thesis
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Artykuł jest próbą systematyzacji poglądów na temat historii filozofii. Punktem wyjścia analiz są koncepcje występujące w filozofii pokantowskiej, w której ujawniają się znaczące różnice w rozumieniu historii filozofii. Może ona być rozumiana jako doksografia, jako historia pojęć, jako historia idei,jako historia problemów czy wreszciejako filozoficzna historia filozofii. Autor prezentuje główne założenia każdego z przywołanych ujęć historii filozofii, wskazując jednocześnie na szczególną wartość historii filozofii ujętej jako historia problemów oraz jako filozoficzna historia filozofii. Dodatkowo odwołuje się do polskich badaczy problemu, a mianowicie Kazimierza Twardowskiego, Zbigniewa Kuderowicza czy Mieczysława Gogacza. Osobną pozycję w zaprezentowanych analizach zajmuje hermeneutyka i charakterystyczna dla niej krytyka stanowiska zaprezentowanego przez Wilhelma Diltheya.
The article is an attempt to systematize views on the subject of history of philosophy. Starting point of the analysis are the conceptions occurring in the post-Kantian philosophy, where significant differences in understanding the history of philosophy reveals themselves. History of philosophy may be understood as doxography, as a history of concepts, as history of idea, as a history of problems or, finally, as a philosophical history of philosophy. Author presents main assumptions of each of before mentioned approaches, pointing to the special value of history of philosophy treated as a history of problems and philosophical history of philosophy. Additionally author appeals to Polish researchers of that problem being Kazimierz Twardowski, Zbigniew Kuderowicz or Mieczysław Gogacz. Separate position in presented analysis takes hermeneutics and her characteristic criticism of the position presented by Wilhelm Dilthey.
|
|
|
2.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 1
Grzegorz Hołub
Grzegorz Hołub
The Philosopher as the Therapist:
A Lesson from the Past
Filozof Jako Terapeuta
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
This article is about the philosopher as a potential therapist. It starts from tendencies exhibited by a group of contemporary philosophers involved in a so-called human enhancement. Drawing on the newest discoveries of genetics, genetic engineering and pharmacology, they offer a set of therapies aimed at the extensive ‘improvement’ of the human condition. In the second part of the paper, selected ideas concerning philosophical therapy by the Ancient philosophers are presented. They basically employed personal contact, conversation, and wise counselling. Then these two approaches to this kind of therapy are compared and contrasted. The contemporary approaches offer novel, technical ways of intervention but are blind as far as far-reaching goals and the essential goods of human life are concerned. Despite serious cultural differences, the contemporary therapy can learn a lot from the ancients. If the human being is to be treated by philosophers, an integral picture of who the former is must be taken into account. This means that both his interiority and exteriority should be subjects to the therapy.
Artykuł dotyczy filozofa, który może pełnić funkcję terapeuty. W pierwszej części ukazane są tendencje do postaw terapeutycznych dostrzegane w środowisku filozofów współczesnych zaangażowanych w tzw. ulepszanie człowieka. Wykorzystując najnowsze osiągnięcia genetyki, inżynierii genetycznej i farmakologii, filozofowie ci oferują terapie ukierunkowane na „ulepszenie” ludzkiej kondycji. W drugiej części artykułu ukazane są wybrane idee dotyczące terapii filozoficznej w postaci, jaką praktykowali niektórzy filozofowie starożytni. Ich propozycje opierały się zasadniczo na kontakcie osobowym, rozmowie i radach o charakterze mądrościowym. W kolejnej części artykułu te dwa podejścia są skontrastowane i porównane. Stanowiska współczesne podkreślają wagę nowych, technicznych metod ingerencji w życie człowieka, ale są ślepe, jeśli chodzi o ujęcie istotnych celów i dóbr ludzkich. Pomimo wielu poważnych różnic kulturowych współczesna terapia może się wiele nauczyć od tej rozwijanej w starożytności. Jeśli istota ludzka ma być poddana terapii praktykowanej przez filozofa, konieczne jest wzięcie pod uwagę jej integralnego obrazu. Oznacza to, że tak jej wnętrze, również jej zewnętrzność powinny stać się przedmiotem ewentualnego oddziaływania terapeutycznego.
|
|
|
3.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 1
Anna Głąb
Anna Głąb
Cnota, charakter, dobroć:
W nawiązaniu do powieści autobiograficznej Raimonda Gaity Mój ojciec Romulus
Virtue, Character, Goodness
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Przedmiotem tekstu jest rozróżnienie między dobrocią i cnotą oraz złem i występkiem, wprowadzone przez Hannah Arendt na podstawie lektury powieści Hermanna Melville’a Billy Budd. Rozróżnienie to analizuję, odnosząc się do historii życia Romulusa Gaity, bohatera powieści autobiograficznej Mój ojciec Romulus, której autorem jest australijski etyk Raimond Gaita. W paragrafie 1 zajmuję się ową dystynkcją, wskazując na przewartościowanie takich pojęć, jak cnota i występek w powieści Melville’a oraz jego rozumienie cnoty. Następnie (paragraf 2) staram się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego Gaita pisze o swym ojcu, używając kategorii charakteru, a nie cnoty. Dalej (paragraf 3) podejmuję refleksję nad relacją między cnotą, charakterem, dobrocią a chorobą psychiczną Romulusa. Na koniec (paragraf 4) odpowiadam na pytanie, jaki jest metafizyczny fundament, na którym Gaita formułuje przekonanie o wyższości Dobra i dobroci nad cnotą oraz pokazuję, jakie konkrety składają się na przyjmowaną przez Romulusa etykę dobroci.
The purpose of the text is to demonstrate a distinction between good or virtue and evil or vice, introduced by Hannah Arendt on the grounds of the novel by Hermann Melville Billy Budd. I analyze this distinction in relation to the life story of Romulus Gaita, the hero of the autobiographical novel My father Romulus, written by the Australian ethicist Raimond Gaita. The first paragraph deals with the said distinction, indicating the re-evaluation of such concept as virtue and vice in Melville’s novel and his understanding of virtue. Then (paragraph 2), I make an attempt to answer the question of why Gaita writes about his father using a category of character instead of virtue. Then (paragraph 3), I reflect on the relationship between virtue, character, goodness and Romulus’s mental illness. Finally (paragraph 4), I answer the question about the metaphysical foundation on which Gaita forms his conviction about the superiority of Good and goodness over virtue, and I show what particular components make up the ethics of goodness assumed by Romulus.
|
|
|
4.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 1
Bartłomiej Kołodziejczyk
Bartłomiej Kołodziejczyk
„Est Deus omnino simplex?”:
Prostota Boga w ujęciu św. Tomasza z Akwinu
„Est Deus Omnino Simplex?”
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Doktryna Bożej prostoty przez wieki znajdowała się w sercu teologii chrześcijańskiej. W dojrzałej myśli św. Tomasza z Akwinu prostota zajmuje pośród Boskich atrybutów uprzywilejowane miejsce. Byt prosty — czy też całkowicie prosty — to taki, który nie posiada żadnych części czy składników. To, że Bóg jest całkowicie prosty, oznacza, że nie wykazuje On żadnego z siedmiu wyszczególnionych przez Tomasza (i jego zdaniem jedynych możliwych) złożeń. Argumenty, jakimi św. Tomasz uzasadnia tezę o Bożej prostocie, podzielić można na cztery typy, które nazwałem: argumentem z braku możności, argumentem z uprzedniości części wobec całości, argumentem z uprzedniego twórcy oraz argumentem z doskonałości. Wszystkie one za punkt wyjścia przyjmują utożsamienie Boga z pierwszą przyczyną wszystkich rzeczy. Dodają do tego charakterystyczne dla siebie przesłanki. Pierwszy — że pierwsza przyczyna nie posiada możności, a każdy byt złożony musiją posiadać. Drugi — że wszystko, co złożonejest zależne od swoich części, a pierwsza przyczyna nie jest od niczego zależna. Trzeci — że wszystko, co złożone wymaga czynnika sprawczego lub wyjaśnienia, a pierwsza przyczyna go nie posiada. Czwarty — że pierwsza przyczyna jest bytem doskonale dobrym, a byt taki nie może być złożony. W świetle przeprowadzonych analiz pierwsze dwa rozumowania wydają się niezadowalające. Trzeci zaś dowód stanowi dobre uzasadnienie dla rozważanej tezy, a czwarty może służyć za dodatkowe, choć słabsze,jej uzasadnienie.
Throughout the centuries, the doctrine of divine simplicity laid at the heart of Christian theology. In Thomas Aquinas’ mature thought, simplicity occupies a privileged place among other attributes of God. A simple (or completely) simple being is a being that does not consist of any parts or constituents. God’s being simple means that he does not exhibit any of the seven (and according to Aquinas the only possible) types of composition. The arguments that serve as the justification for this thesis can be divided into four groups which I labeled: the argument from the lack of potentiality, the argument from the priority of parts to the whole, the argument from the anterior maker and the argument from perfection. All of them begin with identifying God with the first cause of all things and add other premises that are specific to them. The first argument — that the first cause does not have potentiality and every composite being does have it. The second — that everything that is composite depends on it’s parts while the first cause is not dependent upon anything. The third — that every composite being needs a cause or explanation and the first cause has neither. The fourth — that the first cause is a perfectly good being and such a being cannot be composite. The analyses that were conducted show that the first two reasonings seem to be unsound. The third of the arguments provides a fine justification for the thesis in question. The fourth may serve as an additional, but weakerjustification for it.
|
|
|
5.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 1
Marek Lechniak
Marek Lechniak
Kilka uwag o logice przekonań religijnych
A Few Remarks on the Logic of Religious Beliefs
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Artykuł jest poświęcony analizie pojęcia przekonania religijnego przeprowadzonej w świetle logiki. Porównane zostanie pojęcie przekonania religijnego z pojęciem przekonania naukowego, następnie analiza Bocheńskiego koncepcji racjonalności przekonań religijnych (i ich uprawomocnienia) oraz ujęcia Tomasza z Akwinu pojęcia wiary w świetle logiki współczesnej.
An article is an introductory analysis of concept of religious belief in the language of logic. In its first part, there is a comparison of the concept of religious belief with the concept of scientific belief, next part is a presentation and analysis of Bocheński’s conception of rationality of religious beliefs (and their justification), and the third part of article is an attempt of analysis of Aquinas conception of faith (in Sth II-II) in the light of contemporary logic.
|
|
|
6.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 1
Stanisław Ruczaj
Stanisław Ruczaj
Znaki boskiej rzeczywistości:
Interpretacja i krytyka koncepcji teistycznych znaków naturalnych Charlesa S. Evansa
Signs of God’s Presence
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Celem artykułu jest interpretacja i krytyka koncepcji teistycznych znaków naturalnych (TZN), przedstawionej przez Charlesa S. Evansa. TZN to charakterystyczne doświadczenia lub własności świata, które sprawiają, żejednostka, która się z nimi zetknie, formuje pewne podstawowe, uzasadnione przekonania o istnieniu Boga i jego naturze. W artykule proponuję dwie interpretacje tego, jak funkcjonują TZN, odwołujące się do kategorii percepcji i pośredniej identyfikacji per- cepcyjnej. Przedstawiam także dwa argumenty krytyczne wobec koncepcji TZN. Po pierwsze, wskazuję, że nie wyjaśnia ona zadowalająco, dlaczego TZN są niejednoznaczne, tj., mogą być odczytywane na różne sposoby. Po drugie, zauważam, że pewne doświadczenia można potraktować jako „ateistyczne znaki naturalne”. Istnienie takich doświadczeń daje rację do przypuszczenia, że Bógjest zwodzicielem.
The aim of this paper is to interpret and criticize the theory of theistic natural signs (TNS), formulated by Charles S. Evans. TNS are characteristic experiences or features of the world which cause the person who encounters them to form certain basic beliefs about the existence and nature of God. I propose two interpretations of how TNS work, using the categories of perception and indirect perceptual recognition. I also present two arguments against the theory of TNS. First, I point out that the theory does not explain adequately why TNS are ambiguous, i.e., can be read in different ways. Second, I observe that certain experiences may be taken to be „atheistic natural signs”. Their existence gives one a reason to suspect that God is a deceiver.
|
|
|
7.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 1
Aleksander R. Bańka
Aleksander R. Bańka
Między doświadczeniem a teorią, czyli o niektórych problemachfilozofiimistyki
Between Experience and Theory, Or about Some Problems of the Philosophy of Mysticism
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Mistyka to dziś nie tylko popularny termin, którym określa się zjawiska często dziwne i niezrozumiałe, oscylujące między psychologią a duchowością. Mistyka to również problem badawczy, którym od dawna zajmują się specjaliści z rozmaitych dyscyplin naukowych. Swój wkład w badania nad mistyką wnosi także filozofia, co więcej — można również postawić tezę, że posiada ona do tego szczególne kompetencje. Nie ulega wątpliwości, że mistyczna intuicja towarzyszy filozofom niemal od zawsze, a sama filozofia od samego początku rozwijała się także, tu i ówdzie, jako filozofia mistyczna. Aktualnie uwaga filozofów zajmujących się mistyką koncentruje się głównie na problemach wyznaczonych przez filozofię mistyki — tu toczą się najważniejsze dyskusje i ogniskują spory, zwłaszcza tak zwany spór między esencjalizmem a kontek- stualizmem. Autor artykułu stawia tezę, że umiarkowany kontekstualizm, jako stanowisko optujące za istnieniem kilku niesprowadzalnych do siebie typów doświadczeń określanych dziś jako mistyczne, lepiej wyjaśnia złożony fenomen mistycyzmu niż redukcyjne nastawienie esencjali- styczne. Nie znaczy to jednak, że daje wyjaśnienie wyczerpujące. Chociaż omawiany w artykule spór nie wydaje się możliwy do jednoznacznego rozstrzygnięcia, filozoficzna analiza głównych, konstytuujących go wątków pozwala lepiej zrozumieć naturę kluczowych, rządzących szeroko rozumiana mistyką procesów. Celem niniejszego artykułujest zatem rozpoznanie sposobu, wjaki filozofia wkracza na teren mistyki, wkładu, jaki wnosi w analizę doświadczenia mistycznego, a także kilku głównych problemów metodologicznych, na które napotyka.
Mysticism today is not only a popular term often referred to the strange and incomprehensible phenomena, oscillating between psychology and spirituality. Mysticism is also a research problem, which has long been analyzing by the specialists from various scientific disciplines. Philosophy also has its own contribution to the study of mysticism. Moreover, one can also put forward the thesis about its special competencies for this. There is no doubt that a mystical intuition accompanies the philosophers from the very beginning, and for a long time the philosophy itself has been also developing, here and there, as a mystical philosophy. Currently, the attention of philosophers dealing with mysticism is mainly focused on problems determined by the philosophy of mysticism. Here the most important discussions and disputes are taking place — especially the so-called dispute between essentialism and contextualism. The author of the article for- mules the thesis that moderate contextualism, as the position that opts for the existence of several irreversible types of experiences defined today as mystical, better explains the complex phenomenon of mysticism than the reductionist essentialist attitude. This does not mean, however, that it gives an exhaustive explanation. Although the dispute examined in the article does not seem to be possible to unambiguously settle, the philosophical analysis of the most important, constitutive themes allows us to better understand the nature of the main processes that shape the broadly understood mysticism. The purpose of this article is therefore to identify the way in which philosophy enters the area of mysticism, the contribution it makes to the analysis of the mystical experience, as well as several major methodological problems that it encounters.
|
|
|
8.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 1
Robert T. Ptaszek
Robert T. Ptaszek
The Church of Jesus Christ of Latter-Day Saints and Its Doctrine:
A Philosophical Approach
Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich i Jego Doktryna
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
In the article, I demonstrate how realistic philosophy of religion can be employed in order to obtain a preliminary verification of the truthfulness of the doctrine proclaimed by a particular religious community. The first element of a religious doctrine that qualifies for philosophical evaluation is its non-contradictory character. For this reason I endeavour to reconstruct one such doctrine and show how it is possible to demonstrate, through philosophical analyses, that such a doctrine does not meet the aforementioned criterion. For the object of my studies I chose the Church of Jesus Christ of Latter-day Saints (called the Mormon Church for short), as I find it particularly interesting among the religious movements alternative to Christianity.Among new religious movements currently in existence the Mormon Church stands out in several respects. First, this religious community utilises a variety of sources of revelation. Furthermore, although their sacred story, that spanning a dozen or so centuries, begins in Israel it mostly takes place on American soil. Finally, the Mormon Church sets forth a vision of a future ‘holy land,’ and the concept of salvation that is essentially different from those of other Bible- based religious movements.The Mormon concept of salvation, referred to as the plan of eternal progress shows both unique goal and unique means to achieve it. People are to become gods and populate multiple worlds. According to Mormons there will be different levels of salvation associated with what life a person lived on earth.Reconstruction and philosophical analysis of the main elements of the Mormon doctrine shows its weak points, inconsistencies, and oversimplifications. From this perspective, the Mormon ‘sacred story’ hardly could be regarded as something more than a colourful and interesting myth. But the question of reasons why Mormons still put their faith in such an inconsistent doctrine lies outside the scope of these considerations.
W artykule pokazuję, jak za pomocą realistycznej filozofii religii można dokonać wstępnej weryfikacji prawdziwościowych aspiracji doktryny konkretnej wspólnoty religijnej. Pierwszym elementem doktryny religijnej możliwym do filozoficznej oceny jest jej niesprzeczność. Dlatego w tekście rekonstruuję doktrynę konkretnego ruchu religijnego i pokazuję, jak na drodze filozoficznych analiz można wykazać, że nie spełnia ona tego kryterium. Jako przedmiot badań wybrałem główne elementy doktryny Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (nazywanego w skrócie Kościołem Mormonów), ponieważ uważam go za szczególnie interesujący alternatywny wobec chrześcijaństwa ruch religijny.Spośród działających obecnie ruchów religijnych Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich wyróżnia się pod kilkoma względami. Przede wszystkim wspólnota ta korzysta z wielu różnych źródeł objawienia. Ponadto ich „święta opowieść” to licząca kilkanaście wieków historia, która choć rozpoczyna się w Izraelu, w większości dzieje się na kontynencie amerykańskim. Wreszcie Kościół Mormonów przedstawia wizję „ziemi świętej” oraz koncepcję zbawienia, które w istotny sposób różną się od koncepcji przyjmowanych przez inne wspólnoty religijne bazujące na Biblii.Oryginalność koncepcji zbawienia mormonów, którą nazywają „planem wiecznego postępu”, dotyczy zarówno celu tego planu, jak też możliwych form jego realizacji. Jeśli chodzi o cel, to według mormonów ludzie mogą stać się bogami i zaludniać swoim potomstwem kolejne światy.Przeprowadzona z punktu widzenia filozofii religii rekonstrukcja i analiza głównych elementów doktryny mormonów pokazujejej liczne słabości, niespójności i uproszczenia. Z tej perspektywy „świętą opowieść” mormonów trudno uznać za coś więcej niż tylko barwny i intersujący mit. Natomiast odpowiedź na pytanie, dlaczego mormoni wciąż wierzą w tak niespójną doktrynę, wykracza poza zakres podjętych w artykule rozważań.
|
|
|
|
9.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 1
Corrigenda omissionum
view |
rights & permissions
| cited by
|
|
|