articles |
21.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Jean-Baptiste Guillon
Jean-Baptiste Guillon
Divine Providence:
Fine-Grained, Coarse-Grained, or Something in Between?
Boża Opatrzność
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Dariusz Łukasiewicz has investigated in depth the “Argument from Chance” which argues that the data revealing chance in the world are incompatible with Divine Providence. Łukasiewicz agrees that these data undermine the traditional model of Providence—a fine-grained model in which every single detail is controlled by God—but maintains that they are not incompatible with a coarse-grained model—in which God leaves to chance many aspects of history (including some horrendous evils). Furthermore, Łukasiewicz provides independent reasons to prefer this coarse-grained model. Even though I agree that a maximally fine-grained model is undermined by the scientific data, I argue that this is no sufficient reason to adopt a model as coarse-grained as Łukasiewicz’s. I propose a model of intermediate level of fine-grainedness which could avoid the drawbacks of both extremes, and seems to me to provide a more traditional approach to the problem of evil.
W swoim eseju Dariusz Łukasiewicz analizuje szczegółowo „argument z przypadku”, zgodnie z którym dane wskazujące na istnienie w świecie przypadku są nie do pogodzenia z Opatrznością Bożą. Łukasiewicz akceptuje pogląd, że owe dane podważają tradycyjny model Opatrzności – model szczegółowy, w którym każdy najmniejszy szczegół jest kontrolowany przez Boga, twierdzi jednak, że nie są one niezgodne z modelem ogólnym, w którym Bóg pozostawia działaniu przypadku wiele aspektów dziejów świata (w tym również przypadki okropnego zła). Łukasiewicz podaje również niezależne racje za przyjęciem tego modelu ogólnego. Chociaż zgadzam się, że dane pochodzące z nauk szczegółowych podważają model maksymalnie szczegółowy, argumentuję, że nie wystarczy to, aby przyjąć model aż tak ogólny, jak Łukasiewiczowy. Proponuję model pośredni, który pozwala uniknąć wad obu modeli skrajnych, a zarazem lepiej współgra z tradycyjnym podejściem do problemu zła.
|
|
|
22.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Peter Forrest
Peter Forrest
Chance or Agency?:
A Response to “Divine Providence and Chance in the World”
Przypadek Czy Sprawczość?
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Dariusz Łukasiewicz distinguishes six concepts of chance, some (C3, C5, C6) but not others (C1, C2, C4) compatible with human freedom in the robust (“libertarian”) sense. In this paper, I argue in two ways that theists should reject ontological chance (C1) and rely instead on irreducible agency when considering events that are providentially not predestined by God. My arguments depend on a univocal understanding of the assertions that God is a loving agent and that, at their best, human beings are loving agents. Implicit in Łukasiewicz’s paper, is the objection that this an improper anthropomorphism. I am an unashamed anthropomorphist and will defend univocity.
Dariusz Łukasiewicz wyróżnia sześć pojęć przypadku, spośród których jedne (C3, C5, C6) są spójne z ludzką wolnością rozumianą po libertariańsku, a inne nie (C1, C2, C4). W tym eseju argumentuję na dwa sposoby, że teiści powinni odrzucić przypadek ontologiczny (C1) i odwołać się zamiast tego do nieredukowalnej sprawczości w odniesieniu do zdarzeń, które nie są opatrznościowo wyznaczone przez Boga. Moje argumenty zależą od jednoznacznego rozumienia twierdzeń, że Bóg jest kochającym sprawcą oraz że istoty ludzkie, w swoim najlepszym zachowaniu, są kochającymi sprawcami. Łukasiewicz zakłada milcząco, że takie twierdzenia cechuje niewłaściwy antropomorfizm. Opowiadam się za antropocentryzmem i będę bronić jednoznaczności.
|
|
|
23.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Jeffrey Koperski
Jeffrey Koperski
Divine Action and the Laws of Nature:
A Reply to Łukasiewicz
Działanie Boga a Prawa Przyrody
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
This reply to Łukasiewicz’s “Divine Providence and Chance in the World” argues for three conclusions. First, what he calls “epistemic deism” faces challenges from physics that are not widely recognized. Second, if theists in favor of the fine-tuning design argument are wrong, then so are most physicists, who believe that fine-tuning requires an explanation. Third, not all laws of nature are conditional in the way that Łukasiewicz believes. Fortunately, the distinction between laws and non-nomic information provides a way to expand his model of divine action.
W odpowiedzi Łukasiewiczowi na Opatrzność Boża a przypadek w świecie bronię trzech wniosków. Po pierwsze, stanowisko nazwane przez niego „deizmem epistemicznym” staje przed wyzwaniami ze strony fizyki, których często się nie zauważa. Po drugie, jeśli teiści opowiadający się za argumentem celowościowym opartym na tzw. delikatnym dostrojeniu nie mają racji, to nie ma jej również większość fizyków, która uważa, że delikatne dostrojenie wymaga wyjaśnienia. Po trzecie, nie wszystkie prawa przyrody są warunkowe w takim sensie, jaki przyjmuje Łukasiewicz. Na szczęście rozróżnienie między prawami a nienomologiczną informacją pozwala na rozszerzenie jego modelu działania Boga.
|
|
|
24.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Stanisław Judycki
Stanisław Judycki
God’s Insurmountable Will and the Mystery of the Freedom of Created Beings:
Comments on the book Opatrzność Boża, wolność, przypadek by Dariusz Łukasiewicz
Nieprzezwyciężona Wola Boga I Tajemnica Wolności Stworzonych Bytów
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
This article is a commentary on Opatrzność Boża, wolność, przypadek by Dariusz Łukasiewicz. The main thesis is that freedom in the sense of a non-causal free-act generator does not exist. We will experience freedom, true freedom, only in eternal life, and it will become real only when our individual essence is revealed to us. Eternal life will consist, among other things, in being able to see how all our actions flow from our individual essence
Artykuł jest komentarzem do książki Dariusza Łukasiewicza Opatrzność Boża, wolność, przypadek. Zasadniczą jego tezą jest to, że nie istnieje wolność ludzka jako nie-kauzalny generator wolnych aktów. Prawdziwej wolności doświadczymy tylko w życiu wiecznym, a stanie się ona dla nas czymś realnym dopiero wtedy, gdy zostanie nam ujawniona nasza indywidualna istota. Życie wieczne polegać będzie, między innymi, na ujrzeniu, w jaki sposób wszystkie nasze działania wypływają z naszej indywidualnej istoty.
|
|
|
25.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Ireneusz Ziemiński
Ireneusz Ziemiński
Is God (Perfectly) Good?:
Remarks on Opatrzność Boża, wolność, przypadek by Dariusz Łukasiewicz
Czy Bóg Jest (Doskonale) Dobry?
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
The main problem of Dariusz Łukasiewicz’ book is the problem of God’s goodness, especially the question if God is perfectly good (also in moral sense). If He is perfectly good, He should always do what is best in the given circumstances, or—if there is no possibility of doing good—choose the least evil given two or more alternatives. In the paper I argue that God’s perfect goodness could not be justified neither a priori, nor a posteriori. A priori arguments are not conclusive ones because it is not possible to infer moral goodness from such ontological features as simplicity, necessity or infinity. Moral goodness also does not derive from almightiness or omniscience. Quite contrary, almightiness (and omniscience) may even be obstacles to moral goodness; for if God knows everything what is logically possible to know and can do anything that is logically possible to do, then not only should He know evil, but also should be able to do it. A posteriori arguments are not conclusive because of horrendous evil in the world, especially in the nature; after all, there is a natural and inescapable cruelty in nature, a result of the fact that some species are food for other species. Therefore, if God indeed created the world, He cannot have been sensitive to the suffering of the creatures he brought to life, especially that there is a lot of pointless evil in the world we currently inhabit.
Podstawowym problemem książki Dariusza Łukasiewicza jest kwestia natury Boga, przede wszystkim pytanie, czy jest On bytem doskonale dobrym (zwłaszcza w sensie moralnym). Jeśli jest doskonale dobry, to powinien zawsze uczynić to, co w danych warunkach najlepsze lub – jeśli nie ma możliwości czynienia dobra – z dwu lub więcej alternatyw wybierze tę, która jest najmniej zła. W argumentacji rozwijanej w artykule staram się pokazać, że dobroci Boga (zwłaszcza moralnej) nie da się wykazać ani a priori, ani a posteriori. Argumenty a priori są niewystarczające, ponieważ z takich ontologicznych cech Boga, jak prostota, konieczność czy nieskończoność dobroć moralna nie wynika. Podobnie moralna dobroć nie wynika z wszechmocy ani wszechwiedzy. Raczej przeciwnie, wszechmoc oraz wszechwiedza mogą być przeszkodą w dobroci moralnej; skoro bowiem Bóg wie wszystko, co jest logicznie możliwe wiedzieć, a także może uczynić wszystko, co jest logicznie możliwe uczynić, to powinien nie tylko zło znać, lecz także móc je czynić. Argumenty a posteriori są niewystarczające z powodu ogromu zła obecnego w świecie; przykładem jest naturalne i nieuchronne zło obecne w przyrodzie, wynikające stąd, że jedne gatunki są pokarmem dla innych. Jeśli zatem Bóg rzeczywiście stworzył świat, to nie był wrażliwy na cierpienie istot, które powołał do istnienia, zwłaszcza, że w zamieszkiwanym przez nas świecie istnieje wiele zła (i to zła bezcelowego).
|
|
|
26.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Ryszard Kleszcz
Ryszard Kleszcz
Chance and Divine Providence:
Methodological Notes with Pascal in the Background
Przypadek I Opatrzność Boża
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
According to the author of this paper, the analytical philosophy of religion should not be closed to other spheres of culture and ignore or disregard the achievements of others, both past and contemporary philosophical currents. An analytical philosopher, including an analytical philosopher of religion, can therefore seek inspiration also outside the sphere of analytical philosophy. At the same time, this does not mean that an analytical philosopher is to disregard natural sciences or not to care about the precision of language and the right arguments. The concern for linguistic precision and the application of appropriate argumentation are crucial for the identity of the analytical philosophy. This article, taking into account the indicated metaphilosophical attitude, is devoted to a critical discussion about some of the problems raised by Professor Dariusz Łukasiewicz, in his outstanding work in the field of philosophy of religion published in Polish as Opatrzność Boża, wolność, przypadek. Studium z analitycznej filozofii religii.
Wedle autora tego artykułu, analityczna filozofia religii nie powinna być zamknięta dla innych sfer kultury i ignorować lub lekceważyć osiągnięć innych, zarówno przeszłych, jak i współczesnych prądów filozoficznych. Filozof analityczny, w tym analityczny filozof religii, może zatem szukać inspiracji również poza sferą filozofii analitycznej. Jednocześnie nie oznacza to, że filozof analityczny ma lekceważyć nauki przyrodnicze lub nie troszczyć się o precyzję języka i właściwe argumenty. Troska o precyzję językową i stosowanie odpowiednej argumentacji ma kluczowe znaczenie dla tożsamości filozofii analitycznej. Ten artykuł, biorąc pod uwagę wskazane nastawienie metafilozoficzne, poświęcony jest krytycznej dyskusji na temat niektórych problemów poruszonych przez prof. Dariusza Łukasiewicza, w jego wybitnej pracy w dziedzinie filozofii religii, noszącej tytuł Opatrzność Boża, wolność, przypadek. Studium z analitycznej filozofii religii.
|
|
|
27.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Ryszard Mordarski
Ryszard Mordarski
Probabilistic Theism and the Classical Doctrine of Actus Purus
Teizm Probabilistyczny a Tradycyjna Doktryna
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Dariusz Łukasiewicz’s probabilistic theism arises from a non-classical understanding of the nature of God, especially the attributes of simplicity and omnipotence. The redefinition of these attributes in terms of modern analytical philosophy means that probabilistic theism is closer to open theism than to classical theism. However, an extremely important merit of this approach is the development of a comprehensive scientific component for open theism (which is built on biblical foundations), which means that probabilistic theism enables the extension of open theism to the perspective of modern natural sciences. The fundamental meaning of probabilistic theism is not so much the reconciliation of the occurrence of accidental events with the theory of providence, but rather it gives the possibility of open theism to enter into theistic debates among contemporary scientists, not only philosophers and theologians. Without this, open theism remains within a narrow theological perspective, interesting only to Christian theologians or scientists professing the Christian worldview.
Teizm probabilistyczny Dariusza Łukasiewicza wyrasta z nieklasycznego rozumienia natury Boga, zwłaszcza atrybutów prostoty i wszechmocy. Redefinicja tych atrybutów w kategoriach współczesnej filozofii analitycznej powoduje, że teizm probabilistyczny jest bliższy teizmu otwartego niż klasycznego teizmu. Jednak niezwykle ważną zasługą tego podejścia jest opracowanie wszechstronnego komponentu naukowego dla teizmu otwartego (który jest ciągle budowany na podstawach biblijnych), co powoduje, że teizm probabilistyczny umożliwia poszerzenie teizmu otwartego o perspektywę współczesnej nauki (współczesnych nauk przyrodniczych). Fundamentalnym znaczeniem teizmu probabilistycznego jest nie tyle pogodzenie występowania zdarzeń przypadkowych z teorią opatrzności, co raczej danie możliwości teizmowi otwartemu do wypłynięcia na szerokie wody dzisiejszych debat teistycznych, toczonych wśród współczesnych naukowców, a nie tylko wśród filozofów i teologów. Bez tego teizm otwarty pozostaje w ramach wąskiej teologicznej perspektywy, interesującej tylko dla teologów chrześcijańskich lub naukowców wyznających światopogląd chrześcijański.
|
|
|
28.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Marian Grabowski
Marian Grabowski
Is Probabilistic Theism a Tenable Idea?:
Critical Remarks on Opatrzność Boża, wolność, przypadek by Dariusz Łukasiewicz
Czy Można Obronić Teizm Probabilistyczny?
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
The article contains an evaluation of a fragment from the book Opatrzność Boża, wolność, przypadek, written by Dariusz Łukasiewicz.
Artykuł zawiera krytyczną analizę fragmentu książki Dariusza Łukasiewicza pt. Opatrzność Boża, wolność, przypadek.
|
|
|
29.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Błażej Gębura
Błażej Gębura
On the Epistemology of Chance
O Epistemologii Przypadku
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Probabilistic theism according to Dariusz Łukaszewicz is a theism which ennobles the concept of chance and explains the role which chance plays in the context of Divine Providence. An epistemologist can, however, be interested in a much more basic issue and ask whether our beliefs concerning chance can be called knowledge. This article is divided into three parts. In the first one I discuss selected ways of justifying knowledge of chance, namely common sense justification, pragmatic justification, empirical justification, and a priori justification, as well as concluding that we possess tychical knowledge in reference to non-intentional chance (C2), epistemic chance (C3), probabilistic chance (C5), and causal chance (C6). In the second part I undertake the problem of skepticism in the problem of chance and I suggest that a significant role in the discussion with tychical skepticism is played by the standards of rationality. In the third section I refer to the concept of composite chance discussed by Łukasiewicz, and I claim that (i) we do not possess knowledge of composite chance as understood by Łukasiewicz, and that (ii) this fact should not be treated as a reason in favor of tychical skepticism.
Teizm probabilistyczny Dariusza Łukasiewicza to teizm, który nobilituje pojęcie przypadku i wyjaśnia rolę, jaką ono odgrywa w kontekście opatrzności Bożej. Epistemolog może jednak zainteresować się kwestią o wiele bardziej podstawową i zapytać, czy nasze przekonania dotyczące przypadku można określić mianem wiedzy? Artykuł podzielony jest na trzy części. W pierwszej omawiam wybrane sposoby uzasadniania wiedzy o przypadku: uzasadnienie zdroworozsądkowe, pragmatyczne, empiryczne i aprioryczne, i konkluduję, że posiadamy wiedzę tychiczną w odniesieniu do przypadku nieintencjonalnego (C2), epistemicznego (C3), probabilistycznego (C5) i kauzalnego (C6). W części drugiej podejmuję problem sceptycyzmu w kwestii przypadku i sugeruję, że znaczącą rolę w dyskusji ze sceptycyzmem tychicznym odgrywają standardy racjonalności. W części trzeciej odnoszę się do dyskutowanego przez Łukasiewicza pojęcia przypadku kompozytywnego i twierdzę, że: (i) nie dysponujemy wiedzą na temat tak rozumianego przypadku; oraz, że (ii) nie należy tego faktu traktować jako racji na rzecz sceptycyzmu tychicznego.
|
|
|
30.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Jacek Wojtysiak
Jacek Wojtysiak
God and Chance
Bóg i Przypadek
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
In the present paper, I analyse six concepts of a chance event (as defined by Dariusz Łukasiewicz) and also propose a definition of the term “random event.” Rejecting the existence of entirely causeless events, I discuss the relationship between random events and God. The view I formulate is based on three principles: the principle of simultaneous concurrence, the principle of complementarity, and the principle of middle knowledge (inspired by Luis de Molina). In adopting these three principles, I can reconcile the existence of God conceived in a classical manner, as Creator and Lord of all events, with the existence of random events. The model I propose provides an alternative to the conceptions offered by different currents of (more or less) revisionist (open) theism, including Łukasiewicz’s probabilistic theism.
W niniejszym tekście analizuję sześć pojęć przypadku (określonych przez Dariusza Łukasiewicza) oraz – dodatkowo – definiuję pojęcie zdarzenia losowego. Odrzucając istnienie zdarzeń całkowicie bezprzyczynowych, zastanawiam się nad relacją zdarzeń losowych do Boga. Moją koncepcję opieram na trzech zasadach: zasadzie jednoczesnego współdziałania, zasadzie komplementarności oraz zasadzie wiedzy pośredniej (w stylu L. de Moliny). Przyjęcie tych trzech zasad pozwala mi pogodzić istnienie klasycznie pojętego Boga (który jest stwórcą i Panem wszelkich zdarzeń) z istnieniem zdarzeń losowych. W ten sposób uzyskuję model alternatywny do modeli proponowanych przez teizmy (bardziej lub mniej) rewizyjne (otwarte), w tym przez teizm probabilistyczny Łukasiewicza.
|
|
|
31.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Dariusz Łukasiewicz
Dariusz Łukasiewicz
Divine Providence and Chance in the World: Replies
Opatrzność Boża a Przypadek w Świecie: Odpowiedzi
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
In the paper, I reply to the objections contained in the other papers in this issue raised against my conception of providence and chance presented in the opening article and the book from 2014. I argue that the existence of variously understood random events (chance) does not imply the thesis that God, the Creator of the world is not interested in the fate of individual creatures, including human beings. The reason why God can permit random events to occur is God’s will to create a relatively autonomous world that has the ability to self-develop and self-create. In such a world, there may be pointless evil for which God is not directly responsible.
W artykule przedstawiam odpowiedzi do zarzutów, zawartych w innych artykułach tego numeru, wobec proponowanej przeze mnie w artykule otwierającym oraz monografii z roku 2014 koncepcji opatrzności i przypadku. Argumentuję, że istnienie różnie rozumianych zdarzeń przypadkowych nie implikuje tezy, że Bóg Stwórca świata nie interesuje się losem indywidualnych bytów stworzonych, w tym istot ludzkich. Staram się w swoich odpowiedziach pokazać, że powodem, dla którego Bóg może dopuszczać występowanie zdarzeń przypadkowych jest Boża wola stworzenia świata względnie autonomicznego, który ma zdolność samodzielnego rozwoju. W świecie takim może występować zło bezcelowe, za które Bóg nie ponosi bezpośredniej odpowiedzialności.
|
|
|
|
32.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Abbreviations Used
view |
rights & permissions
| cited by
|
|
|
articles |
33.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Przemysław Gut, Arkadiusz Gut
The Highlights of Descartes’ Epistemology
view |
rights & permissions
| cited by
|
|
|
34.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
John Carriero
John Carriero
Descartes (and Spinoza) on Intellectual Experience and Skepticism
Kartezjusz (i Spinoza) w Kwestii Intelektualnego Doświadczenia i Sceptycyzmu
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Descartes’s epistemology is rooted in his profound interest in and respect for what might be called intellectual experience, especially lucid intellectual experience. (Lucid intellectual experience is my term for what Descartes calls perceiving clearly and distinctly.) This interest, it seems to me, was shared by Descartes’s rationalist successors Spinoza and Leibniz. In the first part of this paper, I locate the phenomenon of lucid intellectual experience, focusing on Descartes and Spinoza. I try to show if we do not give enough attention to the character of such experience, we risk losing touch with a central motivation behind their respective epistemologies. In the second part of the paper, I consider intellectual experience in the context of skeptical doubt, particularly radical doubt. Although Descartes and Spinoza are often taken to be opposed here, I think they share more than is commonly appreciated.
Epistemologia Kartezjusza jest zakorzeniona w jego głębokim zainteresowaniu i uznaniu dla tego, co można by nazwać intelektualnym doświadczeniem, lub dokładniej przejrzystym intelektualnym doświadczeniem (przejrzyste intelektualne doświadczenie jest moim terminem oznaczającym to, co Kartezjusz określał ujęciem jasnym i wyraźnym). To zainteresowanie intelektualnym doświadczeniem, jak mi się wydaje, podzielali inni racjonaliści, Spinoza i Leibniz. W części pierwszej artykułu staram się ulokować fenomen przejrzystego intelektualnego doświadczenia w ramach doktryny Kartezjusza i Spinozy. Usiłuję pokazać, że jeśli nie uwzględnimy w sposób właściwy charakteru tego doświadczenia, to ryzykujemy utratą wglądu w centralne motywy leżące u podstaw ich teorii poznania. W drugiej części artykułu rozważam intelektualne doświadczenia w kontekście sceptycznego wątpienia, w szczególności radyklanego wątpienia. Chociaż często przyjmuje się, że Kartezjusz i Spinoza zajmują opozycyjne stanowiska, gdy chodzi o kwestię radykalnego wątpienia, to ja sądzę, że ich stanowisko były bardziej do siebie podobne w tej sprawie niż się zwykle przyjmuje.
|
|
|
35.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Monika Walczak
Monika Walczak
Epistemic Functions of Intuition in Descartes
Epistemiczne Funkcje Intuicji u Kartezjusza
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
The topic of the paper is the notion of intuition in Descartes’ philosophy and its epistemic functions. Descartes introduces his notion of intuition in the context of a description of his method and process of knowing and doing science. Intuition is a significant component of this process. I intend to show that the main epistemic functions of intuition in Descartes’ philosophy are differentiated. Intuition is essential not only in the context of justification (the Cartesian synthetic method of proof) but also and especially in the context of discovery (the Cartesian analytic method of discovery). It plays not only a role in the foundation of the cogito but also on different stages of constructing the system of knowledge. Intuition has important functions in grasping simple natures, forming primary concepts, comprehending complex natures, forming primary propositions (including primary principles), and capturing relationships between them and building deductive reasoning (the role of intuition in deduction). Hence, intuition is the foundation for all primary stages of producing knowledge. It is active and important element of pure thinking (a priori) in human knowledge, and science. It fulfils these functions due to its specific epistemic properties. I also argue that intuition is not an autonomous and complete type of knowledge. Nor is it an intuitive thesis, but rather the basis of a justification for theses (including the cogito).
Przedmiotem artykułu jest pojęcie intuicji w filozofii Kartezjusza i jej epistemiczne funkcje. Kartezjusz wprowadza pojęcie intuicji w kontekście charakterystyki metody i procesu poznania oraz uprawiania nauki. Intuicja jest istotnym składnikiem tego procesu. Celem artykułu jest wykazanie, że główne epistemiczne funkcje intuicji w filozofii Kartezjusza są zróżnicowane. Jest ona niezbędna nie tylko w kontekście uzasadnienia (kartezjańska syntetyczna metoda dowodowa), ale przede wszystkim w kontekście odkrycia (kartezjańska analityczna metoda odkrycia). Odgrywa rolę nie tylko w fundowaniu cogito, lecz także na różnych etapach budowania systemu wiedzy. Intuicja pełni ważne funkcje w ujmowaniu prostych natur, tworzeniu pierwotnych pojęć, ujmowaniu złożonych natur, formułowaniu pierwotnych sądów (w tym pierwszych zasad), ujmowaniu relacji między nimi i przeprowadzaniu dedukcyjnych rozumowań (rola intuicji w dedukcji). Stąd intuicja jest fundamentem wszystkich podstawowych etapów tworzenia wiedzy. Stanowi czynny i ważny element czystego myślenia (a priori) w tworzeniu wiedzy ludzkiej i w nauce. Spełnia te funkcje dzięki specyficznym epistemicznym własnościom. W tekście argumentuję również, że intuicja nie jest autonomicznym i kompletnym typem poznania. Nie należy jej rozumieć jako twierdzenia intuicyjnego, ale raczej jako podstawę do uzasadniania tez (włącznie z cogito).
|
|
|
36.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Murray Miles
Murray Miles
The Three Faces of the Cogito:
Descartes (and Aristotle) on Knowledge of First Principles
Descartes (i Arystoteles) o Poznaniu Pierwszych Zasad
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
With the systematic aim of clarifying the phenomenon sometimes described as “the intellectual apprehension of first principles,” Descartes’ first principle par excellence is interpreted before the historical backcloth of Aristotle’s Posterior Analytics. To begin with, three “faces” of the cogito are distinguished: (1) the proto-cogito (“I think”), (2) the cogito proper (“I think, therefore I am”), and (3) the cogito principle (“Whatever thinks, is”). There follows a detailed (though inevitably somewhat conjectural) reconstruction of the transition of the mind from (1) via (3) to (2) and back again to (3). What emerges is, surprisingly, a non-circular, non-logical, and ultimately non-mysterious process by which first principles implicitly contained in a complex intuition are gradually rendered explicit (and, if abstract, grasped in their abstract universality). This process bears a striking family resemblance to that intuitive induction (“grasping the universal in the particular”) which Aristotle scholars have distinguished from empirical forms of induction.
W celu systematycznego wyjaśnienia zjawiska określanego niekiedy jako “intelektualne ujęcie pierwszych zasad” przedstawiam interpretację pierwszej zasady Kartezjusza na historycznym tle Analityk wtórych Arystotelesa. Najpierw wyróżniam trzy „oblicza” cogito: (1) proto-cogito („myślę”), (2) właściwe cogito („myślę, więc jestem”) i (3) cogito jako ogólną zasadę („cokolwiek myśli, jest”). Następnie przedstawiam szczegółową (opartą w pewnej mierze na przypuszczeniach) rekonstrukcję w jaki sposób umysł przechodzi z (1) za pośrednictwem (3) do (2) i z powrotem do (3). Dzięki tej rekonstrukcji, co zaskakujące, otrzymujemy niekolisty, pozalogiczny i ostatecznie wcale nie zagadkowy proces stopniowego uwyraźniania pierwszych zasad zawartych domyślenie w złożonej intuicji, przy czym zasady abstrakcyjne są uchwytywane w ich abstrakcyjnej uniwersalności. Proces ten wykazuje uderzające podobieństwo do intelektualnej indukcji („wydobywanie treści ogólnej z tego, co jednostkowe”), którą kontynuatorzy Arystotelesa odróżniali od czysto empirycznych form indukcji.
|
|
|
37.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Przemysław Gut
Przemysław Gut
The Epistemic Significance of Current Clear and Distinct Perceptions in Descartes’ Epistemology
Znaczenie Epistemiczne Aktualnie Jasnych i Wyraźnych Ujęć w Epistemologii Kartezjusza
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
In this article, I discuss the epistemic role that Descartes believed was played in knowledge construction by current clear and distinct perceptions (the ideas or propositions which appear most evident to us when we are attending to them). In recent literature, we can find two interpretations about the epistemic status and function of current clear and distinct perceptions in Descartes’ epistemology. The first may be called the psychological, the second normative. The latter states that current clear and distinct perceptions are utterly immune to all doubt, even before God’s existence is proven and the general rule of truth is established. Thus, their certainty is for Descartes not merely psychological, but normative. I endorse the normative interpretation for a number of what I believe to be cogent reasons. However, there are also some difficulties with it. Therefore, after presenting positive arguments for the interpretation (sections I–IV) I discuss the difficulties of textual and substantive nature that the normative interpretation needs to address if it is to be upheld (sections V–VI).
W niniejszym artykule omawiam kwestię dotyczącą roli, jaką Kartezjusz wyznaczył w budowie gmachu wiedzy pewnej temu, co można określić mianem aktualnie jasnych i wyraźnych ujęć (sądów poznawanych obecnie jasno i wyraźnie). Powyższa kwestia jest od dawna przedmiotem ożywionej dyskusji wśród komentatorów epistemologii Kartezjusza. W współczesnej literaturze historyczno-filozoficznej spotkać można dwie zasadnicze interpretacje na temat funkcji jaką pełnią w systemie Kartezjusza aktualnie jasne i wyraźne ujęcia. Pierwszą można nazwać interpretacją psychologiczną, drugą zaś normatywną. Ta ostatnia głosi, że aktualnie jasne i wyraźne ujęcia są całkowicie odporne na wątpienie zanim jeszcze dowiedzie się istnienia Boga i ustali ogólną regułę prawdy. Z tego względu ich pewność nie ogranicza się u Kartezjusza jedynie do pewności psychologicznej, lecz ma charakter normatywny. Opowiadam się za interpretacją normatywną. Przemawiają za nią – moim zdaniem – liczne racje. Ale rodzi ona także pewne trudności. Dlatego po przedstawieniu argumentów przemawiających na jej rzecz i niewątpliwych zalet wynikających z jej przyjęcia, omawiam szczegółowo pewne trudności zarówno tekstowe, jak i merytoryczne, którym musi sprostać ta interpretacja, jeśli mamy ją utrzymać.
|
|
|
38.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
C. P. Ragland, Everett Fulmer
C. P. Ragland
The Fourth Meditation and Cartesian Circles
Czwarta Medytacja A Kartezjańskie Koła
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
We offer a novel interpretation of the argumentative role that Meditation IV plays within the whole of the Meditations. This new interpretation clarifies several otherwise head-scratching claims that Descartes makes about Meditation IV, and it fully exonerates the Fourth Meditation from either raising or exacerbating Descartes’ circularity problems.
Proponujemy nowe spojrzenie na rolę argumentacyjną, jaką odgrywa czwarta Medytacja w ramach Medytacji o pierwszej filozofii. Przedłożona przez nas interpretacja pozwala po pierwsze, wyjaśnić wiele zaskakujących i inaczej niezrozumiałych twierdzeń sformułowanych przez Kartezjusza w czwartej Medytacji, a po drugie uchyla zarzut, że to czwarta Medytacja prowadzi do powstania w systemie Kartezjusza problemu błędnego koła — lub przynajmniej tylko pogarsza ten problem.
|
|
|
39.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Stefaan E. Cuypers
Stefaan E. Cuypers
The Curious Sensations of Pain, Hunger and Thirst:
Reliabilism in the Second Part of Descartes’ Sixth Meditation
Osobliwość Takich Doznań, Jak Ból, Głód I Pragnienie
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
This paper discusses the epistemic status of bodily sensations—especially the sensations of pain, hunger and thirst—in the second part of Descartes’ Sixth Meditation. It is argued that this part is an integral component of Descartes overall purely epistemological project in the Meditations. Surprisingly perhaps, in contrast with his standardly taken infallible, internalist and foundationalist position, Descartes adopts a fallibilist, externalist and reliabilist position as regards the knowledge and beliefs based on bodily sensations. The argument for this conclusion is justified by an analysis of both the criterion of nature’s teachings and the concept of true errors of nature in terms of Wilfrid Sellars’ distinction between the logical space of reasons and the empirical space of causes.
Artykuł omawia epistemiczny status cielesnych doznań takich, jak ból, głód i pragnienia, o których mowa w drugiej części szóstej Medytacji Kartezjusza. Argumentuję, że ów fragment stanowi integralny komponent epistemologicznego programu, który można znaleźć w Medytacjach. Na ogół widzi się Kartezjusza jako zwolennika infallibilizmu, internalizmu oraz fundacjonalizmu. Tymczasem w odniesieniu do wiedzy i przekonań opartych na doznaniach cielesnych przyjmuje on fallibilizm, eksternalizm i reliabilizm. Na rzecz tego wniosku przemawia z jednej strony, analiza tego, czego naucza nas – według Kartezjusza – natura przez wrażenia bólu, głodu i pragnienia, z drugiej strony jego analiza błędów, którym podlega nasza natura, przeprowadzona przeze mnie z wykorzystaniem zaproponowanego przez Wilfrida Sellarsa podziału na logiczną przestrzeń rozumu oraz empiryczną przestrzeń przyczyn.
|
|
|
40.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Amy M. Schmitter
Amy M. Schmitter
Cartesian Social Epistemology?:
Contemporary Social Epistemology and Early Modern Philosophy
Kartezjańska Epistemologia Społeczna?
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Many contemporary social epistemologists take themselves to be combatting an individualist approach to knowledge typified by Descartes. Although I agree that Descartes presents an individualist picture of scientific knowledge, he does allow some practical roles for reliance on the testimony and beliefs of others. More importantly, however, his reasons for committing to individualism raise important issues for social epistemology, particularly about how reliance on mere testimony can propagate prejudices and inhibit genuine understanding. The implications of his views are worked out more fully by some of his immediate successors; I examine how François Poulain de la Barre, and (briefly) Mary Astell analyze the social conditions for epistemic agency in a Cartesian vein.
Wielu współczesnych epistemologów społecznych uważa, że tocząc batalię z indywidualistycznym podejściem do wiedzy, walczy tym samym z podejściem do wiedzy opisanym przez Kartezjusza. Choć wypada się zgodzić, że Kartezjusz przedstawia indywidualistyczny obraz wiedzy naukowej, niemniej trzeba dodać, że wskazuje on na istotne praktyczne funkcje odnoszenia się do świadectw i przekonań innych osób. Jednakże zrozumienie racji Kartezjusza za zaangażowaniem się w indywidualizm pozwala nam na identyfikację kluczowych wyzwań, z jakimi spotka się epistemologia społeczna, m.in., że poleganie na świadectwach innych może propagować uprzedzenia oraz hamować autentyczne zrozumienie. Implikacje zawarte u Kartezjusza zostały opracowywane i rozwinięte przez niektórych z jego bezpośrednich spadkobierców. W prezentowanym tekście zostanie przedstawione, jak np. François Poulain de la Barre oraz w pewnym skrócie przez Mary Astell analizują uwarunkowania społeczne kształtujące podmiot epistemiczny rozumiany w duchu Kartezjusza.
|
|
|