Cover of Roczniki Filozoficzne
Already a subscriber? - Login here
Not yet a subscriber? - Subscribe here

Browse by:



Displaying: 21-40 of 40 documents

Show/Hide alternate language

artykuły
21. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 2
Marek Lechniak Marek Lechniak
Logika a językoznawstwo: Uwagi na marginesie dyskusji logików z językoznawcami
Logic vs. Linguistics

abstract | view |  rights & permissions | cited by
Artykuł podejmuje zagadnienie relacji między językoznawstwem a logiką. Punktem wyjścia są dyskusje między logikami a językoznawcami, które miały miejsce w ostatnich kilkunastu latach. W artykule poddano analizie wzmiankowane dyskusje i wskazano, że faktycznie wkradają się w nie nieporozumienia; spróbowano również dokładniej określić domenę logiki i ukazać, że różni się ona zasadniczo od domenyjęzykoznawstwa.
22. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 2
Bartłomiej Marian Krzos Bartłomiej Marian Krzos
Próba ujęcia języka metafizyki w świetle pracy Język i świat realny Mieczysława Alberta Krąpca
An Attempt to Determine the Language of Metaphysics in the Light of the Work Language and the Real World by Mieczysław Albert Krąpie

abstract | view |  rights & permissions | cited by
Istnieje potrzeba, żeby język był odpowiednim narzędziem do przekazywania całego bogactwa naszych myśli. Do wyższych aktywności rozumu ludzkiego zalicza się myślenie abstrakcyjne, które jest użyteczne w dziedzinie metafizyki. Rozważania dotyczące języka jako adekwatnego narzędzia komunikacji metafizyki - doniosłej wiedzy o świecie realnym - stały się przedmiotem pracy Mieczysława Alberta Krąpca Język i świat realny. Po analizie wspomnianej pracy Krąpca można dojść do wniosku, że język naturalny wymaga określonych uściśleń, by być narzędziem komunikacji odpowiadającym metafizyce. W ramach języka naturalnego należałoby wyodrębnić pewien uściślonyjęzyk. Wyodrębnienie go wymagałoby opisujego słownika i określenia reguł poprawnego składania wyrażeń. W świetle przeprowadzonych analiz okazało się, że słownikiem omawianego tu języka byłby zbiór nazw. Reguły składni wspomnianego języka powinny z kolei być oparte na pewnej relacji określonej na zbiorze nazw. Relacją, która nadawałaby się do sformułowania wspomnianych reguł, jest znanajęzykoznawcom relacja hiponimii.
23. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 2
Karolina Rozmarynowska Karolina Rozmarynowska
Civil Disobedience and Its Ethical Meaning
Obywatelskie Nieposłuszeństwo i Jego Etyczne Znaczenie

abstract | view |  rights & permissions | cited by
The goal of the discussion presented in the article is to recognize the ethical dimension of civil disobedience. Setting out to achieve that goal, the author analyses the difference between civil disobedience and other forms of social protest, and attempts to define its essential substance. With that goal in view, she identifies the key features and the subject matter of an act of disobedience. Having explained the civil character of disobedience, she then goes on to discuss its moral and ethical significance. Emphasizing the personal character of civil disobedience, the author presents it as an expression of ethics.
24. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 2
Monika Chylińska Monika Chylińska
Wprowadzenie do filozofii twórczości: Uwagi pojęciowe - historia idei - perspektywa interdyscyplinarna
Introducing the Philosophy of Creativity

abstract | view |  rights & permissions | cited by
Twórczość już od dawna nie jest postrzegana jedynie jako domena poetów i artystów, a możliwość rozważaniajej natury nie jest zarezerwowana tylko dla estetyki. W swoich analizach chciałabym pokazać tę wielokierunkowość badań nad fenomenem creatio, który współcześnie coraz częściej łączony jest z opisywaną przez psychologów uniwersalną ludzką kreatywnością. Tekst niniejszy, wprowadzając w podstawowe rozważania nad definiowaniem i wyjaśnianiem twórczości dawniej i dzisiaj, ma jednocześnie ułatwić podjęcie kwestii bardziej szczegółowych i specyficznych dla współczesnych analiz (kwestie te podejmuję w artykule „O głównych dylematach filozofii twórczości. Ujęcie syntetyczne z uwzględnieniem badań współczesnych”, który stanowi niejako przedłużenie przedstawionych tu treści).Niniejsze wprowadzenie do dziedziny filozofii twórczości zostało wykonane w trzech krokach: (1) poprzez przywołanie rozważań dokonanych już wcześniej przez filozofów; (2) przez opisanie tradycyjnych i współczesnych sposobów definiowania pojęcia twórczości (i kreatywności) oraz (3) poprzez przedstawienie wybranych popularnych psychologicznych teorii procesu twórczego.
25. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 2
Monika Chylińska Monika Chylińska
O głównych dylematach filozofii twórczości: Ujęcie syntetyczne z uwzględnieniem badań współczesnych
On the Main Dilemmas of the Philosophy of Creativity

abstract | view |  rights & permissions | cited by
Wspołcześnie filozoficzne studia nad ludzką tworczością nie zamykają się jedynie na opisie życiorysow geniuszy i na estetycznych analizach oryginalnego wytworu. Wraz z poszerzeniem granic pojęcia creatio, rozumianego obecnie często jako uniwersalna ludzka potencjalność tworzenia (kreatywność), rozszerzyło się też pole możliwych analiz do podjęcia w ramach kiełkującej dopiero dziedziny filozofii tworczości. Pojawiły się też jednocześnie nowe dylematy do rozwiązania.W niniejszym tekście pokazuję ową rożnorodność i problematyczność wspołczesnych badań nad fenomenem tworczości poprzez (1) wymienienie głownych opozycyjnych głosow w dzisiejszych analizach, a także (2) przez opisanie obecnie wiodących kierunkow studiow podejmowanych wokoł tego zagadnienia. Podniesione zostaną tutaj m.in. takie problematyczne kwestie jak: egalitarność vs. elitarność tworczości, miejsce świadomości i racjonalności w procesie tworczym, natura tworczości naukowej, perspektywa międzykulturowa w badaniach nad kreatywnością, naturalizowanie ludzkiej tworczości czy też rola wyobraźni oraz dziecięcej zabawy w udawanego w kształtowaniu zdolności tworczych człowieka.
tłumaczenia
26. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 2
John Martin Fischer, Ruth Curl John Martin Fischer
Filozoficzne modele nieśmiertelności w fantastyce naukowej
Philosophical Models of Immortality in Science Fiction

abstract | view |  rights & permissions | cited by
Fantastyka naukowa (ang. science fiction, w skrócie - SF) jest często przedstawianajako gatunek literacki dobrze przystosowany do spekulacji filozoficznej. SF i filozofia dzielą zainteresowanie kwestią nieśmiertelności, a ich ujęcia tego tematu można zestawić i porównać. Proponujemy tutaj zarys taksonomii różnych modeli czy wizji nieśmiertelności oferowanych przez filozofów i autorów fantastyki naukowej. Po wskazaniu istotnych rozbieżności między tymi modelami przedstawiamy sugestię, że pewne problemy oraz wątpliwości wysuwane przez pisarzy SF i filozofów wynikają z pomieszania różnych modeli. Mamy nadzieję, że te porównania pokażą wstępnie, w jakim sensie można powiedzieć, że fantastyka naukowa funkcjonuje jako dyskurs filozoficzny.
recenzje
27. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 2
Mateusz Klonowski Mateusz Klonowski
Metoda tablicowa a poprawność rozumowań
Tableau Methods and a Validity of Arguments

abstract | view |  rights & permissions | cited by
Fantastyka naukowa (ang. science fiction, w skrócie - SF) jest często przedstawianajako gatunek literacki dobrze przystosowany do spekulacji filozoficznej. SF i filozofia dzielą zainteresowanie kwestią nieśmiertelności, a ich ujęcia tego tematu można zestawić i porównać. Proponujemy tutaj zarys taksonomii różnych modeli czy wizji nieśmiertelności oferowanych przez filozofów i autorów fantastyki naukowej. Po wskazaniu istotnych rozbieżności między tymi modelami przedstawiamy sugestię, że pewne problemy oraz wątpliwości wysuwane przez pisarzy SF i filozofów wynikają z pomieszania różnych modeli. Mamy nadzieję, że te porównania pokażą wstępnie, w jakim sensie można powiedzieć, że fantastyka naukowa funkcjonuje jako dyskurs filozoficzny.
debata wokół artykułu saula smilansky’ego
28. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 1
Saul Smilansky, Marcin Iwanicki Saul Smilansky
O wątpliwej moralności pewnych rozpowszechnionych form modlitwy
A Problem about the Morality of Some Common Forms of Prayer

abstract | view |  rights & permissions | cited by
W chwilach szczególnego zagrożenia ludzie zwykle błagają Boga o pomoc dla siebie lub swoich bliskich, modląc się na przykład, żeby lawina zmieniła kierunek lub żeby znalazł się dawca organów dla czyjegoś umierającego dziecka. Taka modlitwa wydaje się naturalna, a dla wierzących nawet rozumna i akceptowalna. Niestosowne wydaje się potępianie takiej typowej modlitwy jako czegoś złego. Ale kiedy dokładnie zbadać, co się rzeczywiście dzieje w takich sytuacjach, to okazuję się, że często tego rodzaju modlitwa jest moralnie dyskusyjna. Autor twierdzi, że taka modlitwa powinna być postrzegana jako forma działania (a nie, powiedzmy, nadziei), a tym samym powinna spełniać wysokie standardy moralne, które odnoszą się do działań; ponadto autor twierdzi, że założenie dobroczynności Bóstwa nie wystarcza, aby taką modlitwę legitymizować.
29. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 1
Jakub Gomułka, Zofia Sajdek Jakub Gomułka
O różnicy między magią a modlitwą - krytyka stanowiska Saula Smilansky’ego
The Difference between Magic and Prayer

abstract | view |  rights & permissions | cited by
Zawarta w niniejszym artykule dyskusja z tekstem Saula Smilansky’ego O wątpliwej moralności pewnych form modlitwy składa się z dwóch części. W pierwszej bronimy tezy, że fikcyjne przykłady prezentowane przez autora albo nie stanowią powszechnie akceptowalnych form modlitwy, albo dają się interpretować tak, że nie stanowią etycznego problemu. Życzenie komuś śmierci jest bowiem zawsze nieetyczne, ale w każdej wyobrażalnej sytuacji zagrożenia życia możliwa jest modlitwa o rozwiązanie, które nie pomnaża śmierci.W drugiej części bronimy tezy, że prezentowany w przykładach Smilansky’ego stosunek ludzi do Boga w ogóle nie jest religijny, a w konsekwencji działania w nich opisane nie zasługują na miano „modlitwy”. Kiedy bowiem w naszym nastawieniu do Boga liczy się tylko to, że jest On zdolny zmienić bieg zdarzeń na naszą korzyść, a to, że jest On dobry umyka naszej uwadze, wówczas nie mamy na myśli Boga tradycji religijnej. W tym punkcie przywołujemy myślicieli należących do nurtu tzw. Wittgensteinowskiego fideizmu, których krytyka modlitwy błagalnej idzie być może zbyt daleko, skłania jednak do refleksji nad granicami właściwego stosunku do Boga.
30. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 1
Miłosz Hołda Miłosz Hołda
Dlaczego zła modlitwa nie jest możliwa?
Why Is Evil Prayer Not Possible?

abstract | view |  rights & permissions | cited by
W artykule O wątpliwej moralności pewnych rozpowszechnionych form modlitwy Saul Smi- lansky rekonstruuje założenia moralnie niedopuszczalnej modlitwy. Założenia te dotyczą sposobu, w jaki Bóg wysłuchuje próśb modlących się ludzi, moralnego poziomu bóstwa i tych, którzy się modlą, a także natury relacji między modlitwą a wysłuchaniem jej przez Boga. W niniejszym artykule, podaję powody, dla których uważam, iż dokonana przez niego rekonstrukcja nie jest poprawna. Argumentuję, że niedopuszczalna moralnie modlitwa, o jakiej pisze Smilansky, w ogóle nie jest możliwa. Wskazanych przez niego założeń nie da się odnaleźć wśród założeń faktycznie modlących się ludzi. Nawet gdyby dało się je odnaleźć, niemożliwe jest ich łączne występowanie. Każdy, kto się modli, robi tym samym coś dobrego. Krytyka Smilansky’ego skierowana jest przeciwko czemuś, co faktycznie nie istnieje i nie może istnieć, dlatego nie dostarcza powodów, dla których należałoby uznać za niedopuszczalną jakąkolwiek modlitwę.
31. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 1
Dariusz Łukasiewicz Dariusz Łukasiewicz
O niektórych warunkach moralnej akceptowalności pewnych modlitw
On Some Conditions of the Moral Acceptability of Certain Prayers

abstract | view |  rights & permissions | cited by
W artykule prezentuję pogląd, że ocena moralna osób modlących się w sytuacjach skrajnych (zagrożenie życia) powinna być formułowana w oparciu o znajomość pewnych nierzeczywistych okresów warunkowych. Chodzi tu o okresy warunkowe opisujące sytuacje, w których osoby modlące się mogłyby wybrać, gdyby zechciały, inne niż modlitwa sposoby ocalenia siebie lub najbliższych. Jednakże ponieważ nie znamy wartości logicznej takich zdań, nie mamy wystarczających podstaw do oceny moralnej takich osób. W dalszej części artykułu rozważam ogólne założenia racjonalności modlitw wstawienniczych w kontekście różnych odmian teizmu i sugeruję, że pojęcie Bożej odpowiedzi na takie modlitwy może mieć sens literalny w teizmie otwartym i probabilistycznym, a metaforyczny tylko w teizmie klasycznym.
32. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 1
Mateusz Przanowski Mateusz Przanowski
Saula Smilansky’ego kłopoty z moralnością modlitwy prośby: Kilka uwag krytycznych
Saul Smilansky’s Problems with Petitionary Prayer

abstract | view |  rights & permissions | cited by
W niniejszym tekście próbuję krytycznie przeanalizować artykuł Saula Smilansky’ego o modlitwie prośby z punktu widzenia filozofii i teologii tomistycznej. Najbardziej kontrowersyjne wydają mi się następujące elementy: 1. Odmowa zastosowania zasady podwójnego skutku do jednego z opisanych w artykule przypadków. Uważam, że ta odmowa jest zakorzeniona w wątpliwym rozumieniu prawa do obrony samego siebie; 2. Niedocenienie roli sprawiedliwej kary w rządach Opatrzności; 3. Nieznajomość albo niechęć do wprowadzenia pojęcia „dopustu Bożego”; 4. Nie do końca trafne psychologiczne spostrzeżenia dotyczące ludzki modlących się do Boga o pomoc w skrajnie trudnych okolicznościach. Najogólniej rzecz ujmując, większość problemów poruszana przez Smilansky’ego tylko akcydentalnie dotyczy zagadnienia sensowności modlitwy prośby. Powstanie tych problemów wiąże się raczej z takimi a nie innymi rozwiązaniami problemów moralnych niż z modlitwą prośby jako taką.
33. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 1
Jacek Wojtysiak Jacek Wojtysiak
Lawina w omodlonym świecie: filozofia religii wobec przypadków Saula Smilansky’ego
An Avalanche in the Petitionary World

abstract | view |  rights & permissions | cited by
Niniejszy artykuł stanowi polemikę z esejem Saula Smilansky’ego pt. O wątpliwej warości moralnej pewnych rozpowszechnionych form modlitwy. Według Smilansky’ego niektóre modlitwy prośby, a zwłaszcza modlitwy o czyjeś dobra kosztem kogoś innego, są niemoralne. Zgadzam się, że nie każda modlitwa jest moralnie akceptowalna, lecz jednocześnie argumentuję, że jego uzasadnienie tej tezy zakłada lub zawiera fałszywe przesłanki. W szczególności formułuję cztery zastrzeżenia (lub zarzuty) wobec jego argumentu: (i) punktem wyjścia filozofii modlitwy powinny być nie prywatne przekonania filozofa, lecz (w przypadku braku empirycznej wiedzy o modlących się ludziach) ortodoksja lub ortopraksja określonej religii (zastrzeżenie metodologiczne); (ii) modląca się osoba (zwłaszcza w trudnej sytuacji życiowej) nie rozważa konsekwencji wysłuchania swej modlitwy (zastrzeżenie psychologiczne); (iii) zgodnie z modelem biblijnym każda modlitwa prośby zawiera warunek ‘jeśli Bóg chce’ (zastrzeżenie teologiczne); (iv) pomimo (reprezentowanej przez Smilansky’ego) powszechnej opinii, modlitwa prośby nie jest działaniem w zwykłym znaczeniu tego słowa (zastrzeżenie ontologiczne). Tej ostatniej tezy bronię, posługując się rozróżnieniem Charlesa Taliaferro na Świat Omodlony i Świat Nieomo- dlony. Poza tym próbuję podać własne kryterium moralności modlitwy prośby: modlitwa taka jest moralnie dobra, jeśli buduje pozytywną relację z Bogiem lub innymi ludźmi oraz jest wypowiadana wraz z uzupełnieniem ‘Boże, bądź wola Twoja!’
artykuły
34. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 1
Sylwia Wilczewska Sylwia Wilczewska
Thomas Hobbes w interpretacji Lesliego Stephena a agnostycyzm brytyjski przełomu XIX i XX wieku
Thomas Hobbes as Interpreted by Leslie Stephen and British Agnosticism at the Turn of the 19th and the 20th Centuries

abstract | view |  rights & permissions | cited by
Leslie Stephen, jeden z głównych przedstawicieli wiktoriańskiego agnostycyzmu i autor ważny dla wiktoriańskiej historiografii, wiele miejsca w swych dziełach poświęcił filozofii Thomasa Hobbesa, którego interpretował jako zdecydowanego sceptyka i którego myśl zainspirowała częściowo jego własną filozofię, szczególnie w przypadku takich zagadnień, jak rola religii i natura wiary. Analiza dokonanego przez Stephena porównania Hobbesa do Herberta Spencera ukazuje analogię między dwoma ujęciami problemu wiedzy o Bogu obecnymi w dziełach Hob- besa a formą, jaką problem ten przyjął u fideisty Henry’ego Longueville’a Mansela i agnostyka Herberta Spencera, rzucając światło na nowożytne inspiracje wiktoriańskiego agnostycyzmu i wpływ, jaki poglądy jego zwolenników wywarły na historiografię ich epoki.
35. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 1
Marta Baranowska Marta Baranowska
Nietzsche o wolności jednostki, czyli o niespełnionych i spełnionych marzeniach
Nietzsche on Human Freedom, or Unfulfilled and Fulfilled Dreams

abstract | view |  rights & permissions | cited by
Przedmiotem artykułu są rozważania o wolności człowieka. Nietzsche przede wszystkim neguje koncepcje wolnej woli, która jest tak zakorzeniona w powszechnej świadomości. Uważa jednak, że możliwe jest zdobycie wolności, a raczej jej nieustanne zdobywanie. Człowiek wolny jest wojownikiem. Do tego zdolny jest tylko nadczłowiek jako doskonały byt, charakteryzujący się dużym natężeniem woli mocy, dzięki której jest zdolny do indywidualnej twórczości. Większość ludzi, która żąda wolności, traktuje ją jako zabezpieczenie przed silnymi jednostkami. W rzeczywistości bowiem kwestią podstawową jest silna, bądź słaba wola, każdy chce zdobyć przewagę, a nie jedynie cieszyć się niezależnością wobec innych.
36. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 1
Radosław Kazibut Radosław Kazibut
Wpływ debaty „naturalne a sztuczne” na kształtowanie się stanowiska eksperymentalizmu
The Influence of the Debate on “the Natural and the Artificial” on the Formation of Experimentalism

abstract | view |  rights & permissions | cited by
Jednym z filozoficznym problemów, który wyrósł na gruncie arystotelesowskiej filozofii przyrody, jest debata „natura a kunszt”. Filozoficzna dyskusja nad kryteriami odróżnienia wytworów naturalnych od artefaktów kunsztu ludzkiego i proponowane w ramach niej rozstrzygnięcia wpłynęły na ukształtowanie się stanowiska eksperymentalizmu. Celem artykułu jest przedstawienie, w jaki sposób argumenty podnoszone w filozoficznej debacie „naturalne a sztuczne” wpłynęły na kształt filozofii eksperymentu i naturalizmu Roberta Boyle’a, a w konsekwencji na postać filozoficznych założeń współczesnego eksperymentalizmu.
tłumaczenia
37. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 1
Tomasz z Akwinu, Kamil Majcherek Tomasz z Akwinu
O zasadach natury
On the Principles of Nature

abstract | view |  rights & permissions | cited by
Tekst stanowi tłumaczenie traktatu Tomasza z Akwinu pt. De principiis naturae (O zasadach natury), stanowiącego opis podstawowych zagadnień filozofii przyrody i metafizyki w ujęciu Akwinaty. Są to przede wszystkim zagadnienia związane z powstawaniem, które stanowi dla Tomasza podstawowy przedmiot badań filozofa natury. Zajmuje się on odróżnieniem substancji od przypadłości, złożeniem materii i formy, czterema rodzajami przyczyn i ich wzajemnymi relacjami, a także rodzajami konieczności i identyczności.
38. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 1
John Martin Fischer, Marcin Iwanick John Martin Fischer
Dlaczego nieśmiertelność nie jest taka zła
Why Immortality Is Not So Bad

abstract | view |  rights & permissions | cited by
Autor twierdzi, że nieśmiertelność niekoniecznie musi być aż tak zła, jak to opisuje Bernard Williams. Twierdzi on, że jeśli nieśmiertelne życie charakteryzowałoby się wystarczająco zróżnicowanym pakietem doświadczeń, odpowiednio podzielonych, nie ma powodu, by sądzić, że ktoś będzie się nudził (podobnie jak nie ma powodu, by sądzić, że ktoś będzie się nudził takimi doświadczeniami w życiu śmiertelnym). Przyznaje, że niektóre z przyjemnych doświadczeń „same ulegają wyczerpaniu”, ale mówi, że nie ma wystarczającej liczby powtarzalnych „przyjemności”, aby ulec nudzie, o której mówi Bernard Williams.
recenzje
39. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 1
Jacek Jarocki Jacek Jarocki
Filozofia i los. Szkice tychiczne
Filozofia i los. Szkice tychiczne

view |  rights & permissions | cited by
40. Roczniki Filozoficzne: Volume > 64 > Issue: 1
Damian Maziarz Damian Maziarz
Co ma Putin w głowie?
Co ma Putin w głowie?

view |  rights & permissions | cited by