En mi texto, defiendo la tesis de que la igualdad y la libertad no son suficientes para entender en qué consiste la justicia global: necesitan complementarse con la idea de fraternidad. El debate filosófico actual sobre la justicia global enfrenta a cosmopolitas y estatalistas y gira en torno a la igualdad (alcance y aplicación global del igualitarismo) y la libertad (responsabilidad de los ricos globales por los daños causados a los pobres globales). Pero ambos enfoques tienen problemas. La igualdad, en su versión cosmopolita, tiende a proponer una justicia distributiva mundial y una igualdad global de oportunidades difíciles de justificar y aplicar, y en su versión estatalista acaba negando cualquier tipo de injusticia en las grandes desigualdades globales; y la libertad deja sin atender a todas aquellas personas con un sufrimiento extremo que no se puede probar que los ricos globales hayan causado. Creo que la fraternidad (en su versión rawlsiana, aunque no necesariamente vinculada al principio de diferencia) se puede transformar en un principio político útil para entender la moralidad política global y los deberes de justicia de los ricos globales.

El pensamiento político, en el amplio sentido del término, constituye uno de los ámbitos del exilio intelectual español de 1939 menos explorados y, sin embargo, más ricos, por su diversidad temática, su variedad de contextos y de registros, su proyección crítica y su originalidad de planteamientos. Dicho pensamiento podría ordenarse en torno a dos ejes fundamentales: En primer lugar, la reflexión sobre el liberalismo y el socialismo. Autores como María Zambrano, Joaquín Xirau, Eduardo Nicol, José Ferrater Mora, Francisco Ayala oSalvador de Madariaga, entre otros, plantearon, desde perspectivas diversas,un pensamiento liberal que, ligado a menudo a una cierta retrospectiva de latradición hispánica, busca señas de identidad propias frente a las herenciascanónicas del liberalismo de raíz ilustrada. Asimismo, autores como Fernandode los Ríos, Luis Araquistáin, Juan D. García Bacca o Adolfo Sánchez Vázquez,plantearon un pensamiento socialista heterogéneo que comprende desde perfilesde raigambre krausista y neokantiana hasta asimilaciones sistemáticas de la obrade Marx, siempre reacias a formulaciones cientistas o deterministas. En segundolugar, una genealogía del totalitarismo contemporáneo. Más allá de la reflexiónsobre el fascismo español y sus fuentes reaccionarias, se repara también – y sobre todo - en su condición europea, ligada a la progresión inmanente, secularizadoray tecno-científica de la racionalidad moderna. Tal es el caso de las reflexionestempranas sobre el fascismo de Eugenio Ímaz y María Zambrano, las cualesencontrarán cierta continuidad en planteamientos posteriores de autores comoJosé Gaos y Eduardo Nicol, centrados en las nuevas formas de totalitarismoinscritas en la razón instrumental

In this paper, we examine ways out of the global socio-economic crisis in order to achieve sustainable social development. The growth of the index of human development, including the freedom of choice of lifestyle, is considered to be a necessary condition for social progress. We study the contribution of international organizations in overcoming social inequalities inside the states and between the states. We investigate the financial possibilities of solving social and political problems. It is necessary to modernize the international financial architecture: a fair solution of the problem of the offshores. Offshore banks and offshore companies up to date enjoyed significant benefits and a more facilitated tax regime; now they can and must reimburse to the society the benefits granted to them by paying full taxes. This is a realistic way to reduce social inequalities, expand human freedom of choice and get out of the global crisis. In assessing the socio-economic role of the offshore companies, the views of politicians and experts worldwide seem to converge. The reform of international organizations – the International Monetary Fund and the World Bank – which was initiated in the end of the 2010s, can serve as a model for the modernization of offshore jurisdictions in the interest of creating fairer social and political relations; this will provide stability to the system, which has as its center the human interest.

We discuss the place and role of political philosophy in the development of political sphere and the detection of points of interaction between analytical knowledge and political practice. This discussion is important because of the widespread growth of conflicts in the world, the increase of protests and the expansion of the ranks of opposition against authorities. All this demonstrates a conflict between values and the society, lack of correlation between different views on the definition of objectives as basis for political action and achievement of goals as universal policy capacity. In the absence of universal tools for determining the nature of the political mechanism and the use of the results as political argumentation, it seems necessary to search for channels of communicating expertise, possibilities of scientific examination of the political process, as well as the mechanism of legitimization of the agreements reached by the political theory and practice.

The author introduces the concepts “cosmoenvironment” and “geocosmopolitics” to describe the current stage of development of the society. He summarizes the object and subject-matter of geocosmopolitics.The object of politics is not just territories, as it is commonly considered, but other spatial forms, including outer space. We observe today a stiff competition for resources of outer space. This shows that cosmoenvironment became object of policy. Space environment is part of the natural environment outside our planet, which, on the one hand, is a determining condition of human activities, and, on the other hand, mediates human society with the infinite Universe. The era of geocosmopolitics has started when the cosmoenvironment was included into the sphere of political interests of the world’s major powers. Space exploration and exploitation caused much of the global nature of the current stage of geopolitics, namely geocosmopolitics. In my view, geocosmopolitics can be defined substantively as the relationship between geopolitical forces (states, supranational organizations) in terms of the solution of regional and country-specific, global and space problems.

The traditional types of political theories, in their absolute form, lead to the reduction of human measure of politics, serving thus as a ground to ideologically totalitarian and authoritarian regimes. That is why the problem of the humanistic content of political ideology should be resolved in the context of analysis of complicated interrelations and inversions of the political discourse of the above paradigms. Politics should be defined as a way of collective self-determination of people in the process of their free interaction that is neither directed, nor controlled by any higher instance, which has the privilege of political domination. In this case, humanistic world outlook and political ideology are no more mutually exclusive, because humanistic values are direcctly and immediately involved in the execution of political functions.

Данный доклад посвящен проблематике прав женщин и меньшинств в представлении так называемых левых политических сил – партий и движений коммунистической, социалистической и социал-демократической направленности в современной России. В докладе приведен краткий исторический экскурс, касающийся эволюции взглядов на указанную проблему в европейском политическом контексте, и сделан акцент на её состоянии в политической теории и практике современных российских левых. Нами сделан вывод, что на сегодняшний день можно говорить о формировании в России двух практически не пересекающихся левых дискурсов: официозного, по большей части игнорирующего проблему дискриминации женщин и меньшинств; и своеобразных «новых левых», которые одним из направлений своей деятельности выбрали противодействие умолчанию или открытой дискриминационной риторике и практике, которые присущи современной российской власти, консервативной par excellence.

The most important causes of radicalisation of the political interactions are the alienation of power and political influence, the marginalization of the political subjects, aggravation of the problems of the legitimacy of power through the use of inadequate mechanisms of legitimisation, a certain irrationalization of policy. A significant part of people is eliminated from the political processes. Political parties do not give possibilities to influence the policy to any potential out-of-power political entities and they do not serve as the means of involvement into the politics of the future. The authority does not often fulfill political functions of the power within the society. It does not guide significant for the development social processes and in this sense it appears to be marginal as well as the political parties. The policy is deprived of the essence which is related to the conditions and forms of reproduction and development of the society and human being. The problem of legitimacy is often being solved inadequately when legitimation is based on a traditional or charismatic type. For the rationalization of the policy the following is required: social dereification, restructuring of the society and of the political field itself. New groups of interests, directions and ways of realization of these interests and possibilities of its conformance in management and the associated social design should be identified and completed with regard to social development. In the communication with regard to such projecting, in the process of specification of such projects «places» and «roles» in the social and political space can be created.

Στόχος της ανακοίνωσης είναι η διερεύνηση των εννοιών της κυριαρχίας και της δικαιοσύνης στην πλατωνική Πολιτεία και στην πρυτανική ομιλία του Heidegger, η οποία εκφωνήθηκε το 1933. Δικαιοσύνη για τον Πλάτωνα σημαίνει ότι κάθε πολίτης αλλά και κάθε κοινωνική βαθμίδα πράττουν όσα αρμόζουν στη θέση τους. Οι ρόλοι στη ιδανική πολιτεία διανέμονται αναλόγως προς τη γνώση που διαθέτει κάθε βαθμίδα κατά το εξωπολιτικό θεμέλιο των όντων αλλά και της ανθρώπινης συμβίωσης σε σχέση προς την ιδέα του αγαθού. Άρα δικαιοσύνη σημαίνει συμμόρφωση της λειτουργίας της πολιτείας προς το μεταφυσικό θεμέλιο της παρουσίας των όντων. Κυριαρχία είναι η θεσμικά κατοχυρωμένη πράξη με την οποία επιτυγχάνεται αυτή η συμμόρφωση. Η κυριαρχία επιβάλλεται να ασκείται μόνον από τους γνώστες της ιδέας του αγαθού, από τους φιλοσόφους. Η διασύνδεση αυτή μεταφυσικού θεμελίου, δικαιοσύνης και κυριαρχίας διατρέχει το σύνολο της μεταφυσικής διανόησης και φτάνει, mutatis mutandis, και στον Heidegger. Στην πρυτανική του ομιλία το 1933 αλλά και σε άλλα κείμενα της συγκεκριμένης περιόδου ο Heidegger εφαρμόζει τις κατηγορίες της θεμελιώδους οντολογίας του, οι οποίες αρχικώς αφορούσαν την υπαρκτική αναλυτική του ατομικού Dasein (Ώδε είναι), σε ολόκληρο το σώμα του γερμανικού λαού. Διακρίνει, όπως και ο Πλάτων, τρεις κοινωνικές βαθμίδες, προς τις οποίες θα πρέπει οι Γερμανοί φοιτητές να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Υποστηρίζει ότι η βαθμίδα της γνώσης και κυρίως οι φιλόσοφοι στο βαθμό που διαθέτουν την οντολογική γνώση ενός νέου τύπου θεμελίου, την κατανόηση δηλαδή του νοήματος του Είναι των όντων, θα πρέπει να αναλάβουν την πνευματική κυριαρχία και να συνεπικουρούν τον ηγέτη. Στην περίπτωση του Heidegger η δικαιοσύνη νοείται ως αποφασιστική συναρμογή της βούλησης του λαού, η οποία πραγματώνεται με την καθοδηγούμενη από τους φιλοσόφους κυριαρχία του ηγέτη, προς μια ιστορική αποστολή, η οποία προσδιορίζεται σε τελική ανάλυση από το είναι του γερμανικού Dasein και κατ’ επέκταση από το Είναι των όντων.

Η παρούσα ανακοίνωση επικεντρώνεται στο έργο Δεύτερη πραγματεία περί κυβερνήσεως του John Locke και ερευνά τους δύο θεμελιακούς άξονες της Δεύτερης πραγματείας, οι οποίοι εκφράζουν το σύνολο της πολιτικής θεωρίας του Locke. Αρχικά γίνεται αναφορά στη θεωρία περί καταπιστεύματος που αποτελεί και τη βάση της πολιτικής θεωρίας του Lοcke. Οι άνθρωποι προκειμένου να διαφυλάξουν τα δικαιώματά τους με κορυφαίο εκείνο της ζωής, προχωρούν από την πρότερη φυσική κατάσταση στην ενοποιημένη ανθρώπινη κατάσταση, η οποία ονομάζεται κοινότητα. Κατά τη φάση της συγκροτήσεως της κοινότητας, τα μέλη της εκλέγουν τους εκπροσώπους τους, οι οποίοι αναλαμβάνουν το έργο της υπεράσπισης του συνόλου των ανθρωπίνων αναγκών. Η μετάθεση των εξουσιών από την κοινότητα προς τους εκπροσώπους γίνεται βάσει μίας συμφωνίας, η οποία συνάπτεται ανάμεσα στα μέλη της κοινότητας και στους εκπροσώπους. Η συμφωνία αυτή ονομάζεται καταπίστευμα (ή νομοθεσία). Η τήρηση του καταπιστεύματος είναι υποχρεωτική και από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη, δηλαδή και από την κοινότητα και από τους εκπροσώπους. Η μη σωστή τήρηση των κανόνων του καταπιστεύματος από τους εκπροσώπους της κοινότητας συνιστά αθέτηση της αρχικής συμφωνίας (αθέτηση του καταπιστεύματος). Στην περίπτωση αυτή τα μέλη έχουν την δυνατότητα να καταφύγουν στο νόμιμο δικαίωμα της πολιτικής ανυπακοής. Μπορούν δηλαδή να αφαιρέσουν την εξουσία από τους εκπροσώπους τους και να εκλέξουν νέους. Η πολιτική θεωρία του Locke βασίζεται με σαφήνεια στην αρχή της πλειοψηφίας. Ο θεμελιακός παράγοντας για τις πολιτικές αποφάσεις είναι η γνώμη της πλειοψηφίας των πολιτών. Φθάνουμε τώρα στον δεύτερο σημαντικό πυλώνα που συγκροτεί την πολιτική θεωρία του Locke. Αναφέρομαι στο δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας και της υπεράσπισής του. Το πολιτικό σύστημα που προκύπτει μέσα από την θεωρία του Locke στηρίζεται κατά ένα μεγάλο μέρος στο δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας. Συγκεκριμένα ο φιλόσοφος υποστηρίζει πως από τη στιγμή που ο άνθρωπος εναποθέτει την προσωπική του εργασία σε ένα υλικό αγαθό για την παραγωγή και την απόκτηση του, τότε αυτό το αγαθό περνά δικαιωματικά στην ιδιοκτησία του ανθρώπου. Η ατομική ιδιοκτησία αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την επιβίωση του ατόμου. Στην πρότερη φυσική κατάσταση απαγορευόταν να οικειοποιηθεί ο άνθρωπος ένα αγαθό, γιατί τα πάντα ανήκαν στους πάντες. Όμως, όταν αυτό το αγαθό (π.χ. ένα τρόφιμο) είναι απαραίτητο για την επιβίωση του ανθρώπου, τότε το φαινόμενο της οικειοποίησης και περαιτέρω της ιδιοκτησίας κρίνεται ως αναγκαίο. Στην προκείμενη περίπτωση δεν χρειάζεται η συγκατάθεση ολόκληρης της κοινότητας, όπως συνέβαινε κατά τη φυσική κατάσταση. Παρά ταύτα το προνόμιο της ατομικής ιδιοκτησίας διέπεται από όρια. Σύμφωνα με τον Locke το μέγεθος της ατομικής ιδιοκτησίας πρέπει να είναι τέτοιο, ώστε να καλύπτεται το σύνολο των αναγκών του ανθρώπου. Το αυξημένο μέγεθος της ατομικής ιδιοκτησίας ενός ατόμου εγκυμονεί τον κίνδυνο της απειλής των δικαιωμάτων των υπολοίπων μελών της κοινότητας. Αυτό που ένας άνθρωπος έχει ως περίσσευμα, κάποιος άλλος το στερείται. Ο Locke στο πλαίσιο μίας κοινωνικά δίκαιης πολιτικής προτείνει την αναδιανομή του εισοδήματος με ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα. Με τη φορολόγηση στο περίσσευμα των υψηλών εισοδημάτων επιτυγχάνεται η αναδιανομή του πλούτου και κυρίως η κάλυψη των αναγκών των οικονομικά ασθενέστερων. Ο Locke με αυτόν τον τρόπο γίνεται ο εμπνευστής του κοινωνικού κράτους.

Γιατί ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων πολιτών επιλέγει να μην υπακούει τους νόμους του κράτους; Η έλλειψη νομιμότητας, η νομιμοφάνεια και η πολιτική ανυπακοή αποτελούν προβλήματα μείζονος σημασίας για το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Στη σύντομη αυτή ανακοίνωση υποστηρίζεται ότι αυτά τα προβλήματα αποτελούν όχι μόνο συνέπειες της οικονομικής κρίσης, αλλά τον αναπόδραστο απότοκο της έλλειψης πολιτικής αυτονομίας που διέπει την κοινωνία μας, γέννημα-θρέμμα μιας βαθύτατης κοινωνικοπολιτικής νωθρότητας, που επιτρέπει τη χειραγώγηση των πολιτών της. Θα προβληθεί το παράδειγμα του ελεύθερου πολίτη της αρχαίας Αθήνας σε αντιδιαστολή προς αυτό του σημερινού Έλληνα ιδιώτη, για να καταδειχθεί γιατί η ακραιφνής τήρηση των νόμων εκ μέρους ενός πολιτικού υποκειμένου συνεπάγεται αναμφίλεκτα μια πηγάζουσα εκ των έσω ενεργητική νομοθετική βούληση, σύμφωνα με την οποία θα συνδιαμορφώνει ισότιμα με τους υπόλοιπους κοινωνούς της πολιτικής κοινότητας, το νομοθετικό σύστημα που διέπει τη ζωή του.

Με αφορμή το έργο του Franz Kafka «Η Μεταμόρφωση», το οποίο γράφηκε το 1912, προσεγγίζω την έννοια της αλλοτρίωσης, όπως αυτή εκδηλώνεται στις ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες την ίδια εποχή. Η μεταμόρφωση ενός υπαλλήλου σε ζωύφιο σηματοδοτεί την έναρξη της ασημαντότητας που αισθάνεται ο μέσος άνθρωπος μπροστά στη γιγάντωση των γραφειοκρατικών μηχανισμών. Ταυτόχρονα, καθώς η εργασία μηχανοποιείται ή γραφειοκρατικοποιείται, γίνεται ανιαρή και ξένη προς τις αυθεντικές επιθυμίες των ανθρώπων. Κάπου εκεί εμφανίζεται η διάρρηξη του εαυτού, που για να επιβιώσει μετατρέπεται σε κάτι άλλο από αυτό πού είναι, κατά τον Kafka σε κατσαρίδα. Έτσι, η άρνησης των επιθυμιών, ισοδυναμεί με την άρνηση της ζωής, με αποτέλεσμα το στοιχείο της ενοχής να αντικαθιστά την αγάπη για τη ζωή. Ο Kafka συλλαμβάνει ένα βαθιά αλλοτριωμένο κόσμο και δεν διακρίνει κανένα δρόμο διαφυγής, πέρα από τη συντριβή και τη λύτρωση του θανάτου. Ο εαυτός είναι αποξενωμένος από την αλήθεια του, οπότε δεν έχει σημασία η εξωτερική όψη, αφού ούτως ή άλλως συγκρούεται με την εσωτερική βούληση, επομένως, όποια και αν είναι η εμφάνιση, έχει ελάσσονα σημασία. Εντός αυτού του πλαισίου κινείται η φιλοσοφική προσέγγιση του λογοτεχνικού κειμένου που επιχειρώ, όπως η «Μεταμόρφωση».

Στην ανακοίνωση αυτή αναλύεται η συμβολή του έργου Ο Μονοδιάστατος άνθρωπος του Χέρμπερτ Μαρκούζε στο πολιτικό κίνημα της δεκαετίας του 1960, έχοντας ως κύρια αναφορά τη γενιά Βeat και την άνθιση της νέας αριστεράς στην Αμερική. Αφενός αναφέρομαι στην πολιτιστική αλλαγή που επετεύχθη με τη γενιά Beat και αφετέρου στην κοινωνική δράση του κινήματος διαμαρτυρίας SDS (Φοιτητές για μια Δημοκρατική Κοινωνία). Έμφαση δίδεται στην πολιτισμική κριτική, στις πολιτικές εντάσεις και στις κοινωνικές συνθήκες που οδηγούν στον σχηματισμό του κινήματος της νέας αριστεράς καθώς και στην αντιμετώπιση σημαντικών πολιτικών θεμάτων, όπως οι αγώνες για τα πολιτικά δικαιώματα και οι αγώνες κατά του ρατσισμού. Σύμφωνα με τον Marcuse η κυριαρχία της τεχνολογίας αποτελεί απόδειξη ότι ο καπιταλισμός είναι βαθιά ριζωμένος στην κοινωνική πραγματικότητα. Η δεκαετία του ’60 και η πολυμορφία των κινημάτων αυτών βασίζονται σε μια πνευματική και κοινωνική αλλαγή που συμπλέει με το στοιχείο του φαντασιακού. Οι εντάσεις αυτές θα ανοίξουν ένα νέο δρόμο μέσα από ένα συνδυασμό λογικής, φαντασίας και ευαισθησίας.

Η έννοια της υπόσχεσης και της συγχώρεσης στην πολιτική φιλοσοφία. Ο σκοπός της παρούσας εισήγησης είναι να ιχνηλατηθεί η σχέση και η σύνδεση των εννοιών της υπόσχεσης και της συγχώρεσης με την πολιτική φιλοσοφία και τις ανθρώπινες σχέσεις. Για το σκοπό αυτό έγινε μια παρουσίαση και ανάλυση της έννοιας της υπόσχεσης στη φιλοσοφία του Νικολό Μακιαβέλλι, μελετήθηκε η άποψη του Φρίντριχ Νίτσε στο ζήτημα της υπόσχεσης με τη σύμπραξη της λήθης και η διασύνδεσή της με τον άνθρωπο, ενώ παρουσιάστηκε και η τοποθέτηση της Άννας Άρεντ στο θέμα της συγχώρεσης στην ανθρώπινη κατάσταση και η επεξεργασία των ιδεών τους κατέδειξε το ρόλο που δύνανται να διαδραματίσουν στη ζωή των ανθρώπων, πολιτικά και κοινωνικά. Συγκεκριμένα έγινε οριοθέτηση της υποσχεσιολογίας ενός ηγεμόνα και πότε αυτή είναι θεμιτή, καθώς και πώς η υπόσχεση χαρακτηρίζει και προσδιορίζει τον άνθρωπο, διαφοροποιώντας τον από τα υπόλοιπα όντα. Παράλληλα επισημάνθηκε ο τρόπος με τον οποίο η συγχώρεση μπορεί να αποτελέσει πανάκεια στις ανθρώπινες σχέσεις καθώς και εργαλείο πολιτικής εκμετάλλευσης από τους εξουσιάζοντες. Η ανάδειξη αυτής της σχέσης πολιτικής φιλοσοφίας, υπόσχεσης και συγχώρεσης στην ιστορία της ανθρωπότητας μπορεί να γίνει οδηγός για μελέτες στην πολιτική ιστορία και σκέψη. Η γενικότητα της έρευνας έγκειται στο γεγονός ότι έχουν μελετηθεί οι έννοιες, ενώ ειδικότερα έχει ξεδιπλωθεί η άμεση συνάρτηση τους με την πολιτική αγωγή,ταυτότητα και συμπεριφορά των πολιτών και πολιτικών.

Με την παρούσα ανακοίνωση επιχειρείται να δικαιολογηθεί η άσκηση της πολιτικής ανυπακοής εντός του πλαισίου του καθήκοντος για συμμόρφωση στο νόμο ως καθαρά πολιτικό μέσο αντίδρασης μίας μειοψηφίας, η οποία φέρει κατ’ ανάγκη την πλειοψηφία αντιμέτωπη με το δίλημμα είτε να αποδεχθεί αυτήν την ερμηνεία των ενεργειών της είτε να αναγνωρίσει εν όψει του κοινού αισθήματος περί της δικαιοσύνης τη νομιμότητα των αιτημάτων της μειοψηφίας, έχοντας ως τελικό στόχο να προκαλέσει μια αλλαγή στην πολιτική διά της δημόσιας αντιπαράθεσης. Παράλληλα αναδεικνύει ότι η πολιτική ανυπακοή δεν νοείται έξω από τη δημοκρατία και ότι η δημοκρατία χρειάζεται την πολιτική ανυπακοή ως την ύστατη υπενθύμιση της κοινωνίας προς την εξουσία ότι το «συμβόλαιο με το λαό» δεν τηρείται.

Στην παρούσα ανακοίνωση θα μελετήσουμε την έννοια της αυτοσυντήρησης και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζει το πολιτειακό σύστημα, κατά τον Thomas Hobbes. Οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται από πρωτόγονα πάθη. Προκειμένου να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους, εκχωρούν το σύνολο των δικαιωμάτων τους σε ένα μονάρχη και οργανώνονται σε κοινωνίες. Ο μονάρχης είναι υπεύθυνος για τη θέσπιση νόμων, τη συμπεριφορά των υπηκόων του και γενικότερα τη λειτουργία της κοινωνίας. Η εξουσία του είναι αδιαπέραστη, αλλά δικαιολογείται υπό το πρίσμα ενός αρμονικού κοινωνικού βίου που προσφέρει η δύναμή του. Σε αυτήν την μοναρχική κοινωνία οι άνθρωποι ελαχιστοποιούν τις «φυσικές» τους τάσεις, δηλαδή τα βίαια ένστικτά τους, και αισθάνονται ασφάλεια, αφού δεν κινδυνεύουν να χάσουν τη ζωή τους είτε από εσωτερικούς είτε από εξωτερικούς εχθρούς. Θα προσπαθήσουμε να καταστήσουμε σαφές ότι ο Hobbes οργάνωσε το σύνολο των πολιτικών του ιδεών, έχοντας ως αρχή την προστασία της ανθρώπινης ζωής, παραβλέποντας με αυτόν τον τρόπο άλλες αξίες, όπως την ελευθερία και την αυτοδιάθεση.

Θεώρησα σκόπιμο στην παρούσα συγκυρία και στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Συνεδρίου Φιλοσοφίας να αναφερθώ στο ζήτημα της ελληνικής κρίσης, από τη σκοπιά του «φιλοσόφου της αυτονομίας», Κορνήλιου Καστοριάδη. Στο κείμενο αυτό θα μιλήσουμε τόσο για την πολιτική κριτική ικανότητα όσο και για το φαινόμενο της οικονομικής κρίσης των δυτικών κοινωνιών. Κι αυτό, γιατί της οικονομικής κρίσης προηγήθηκε η πολιτική κρίση, και δεν είναι τυχαίο ότι εδώ και είκοσι πέντε χρόνια φιλελεύθεροι πολιτειολόγοι και πολιτικοί επιστήμονες αναφέρονται στις δυτικές αναπτυγμένες δημοκρατίες μιλώντας με τον όρο «disaffected democracies». Αλλά αυτή η ίδια η οικονομική κρίση κατά τον Καστοριάδη εκφράζει μια παλινδρόμηση στους κόλπους των κυρίαρχων στρωμάτων που είναι ανίκανα να διαχειριστούν το σύστημα. Κι αυτό συμβαίνει, γιατί διασχίζουμε μια εποχή αποσύνθεσης των Δυτικών κοινωνιών που παρατηρείται σε όλες τις τάξεις, και όπου όλα όσα συνέβαλαν στη συνοχή τους διαλύονται με ταχύ ρυθμό, και αποτελεί σύμπτωμα της θεμελιώδους αντινομίας του σημερινού καπιταλισμού, ο οποίος αποβλέπει στην απεριόριστη εξάπλωση ενός δήθεν ορθολογικού ελέγχου, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για παραλήρημα ισχύος που πάει να καταστρέψει φαντασιακές σημασίες χάρη στις οποίες μπόρεσε να αναπτυχθεί, καθώς και το φυσικό πεδίο που του παρείχε τις συνθήκες επέκτασής του. Το επιτακτικό καθήκον για τον Καστοριάδη σήμερα είναι να καταθέσουμε και να θέσουμε υπό έλεγχο τις τυφλές δυνάμεις που εξαπέλυσε το σύστημα (...).

Στο παρακάτω κείμενο αναλύεται η έννοια της αναρχίας και το πώς από έννοια ταυτόσημη του χάους και της αταξίας μπορεί να αποτελέσει πολιτική ιδεολογία που εμπεριέχει την οργάνωση. Η αναρχία, έτσι όπως ορίζεται από τον Μαλατέστα, σημαίνει απουσία αρχής. Στη συνέχεια, ερμηνεύοντας τη σκέψη του Προυντόν και άλλων φιλοσόφων, παρατηρούμε πως η απουσία αρχής δεν σημαίνει και απουσία τάξης. Ο φόβος για την απουσία τάξης σε μια αναρχική κοινωνία οφείλεται στην προκατάληψη των ανθρώπων ότι η κυβέρνηση είναι αναγκαία για την επιβίωση τους και την ασφάλεια τους. Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση δημιουργεί την αταξία. Σε μια κοινωνία χωρίς κυβέρνηση οι άνθρωποι θα τιθασεύσουν τα κακά τους ένστικτα και θα καταφέρουν, λόγω της έμφυτης φυσικής τάξης που τους διακατέχει, να συμβιώσουν αρμονικά. Η μοναδική μορφή ιδιοκτησίας που υπάρχει στην αναρχική κοινωνία στηρίζεται στην αμοιβαιότητα. Τα άτομα ανταλλάσσουν αγαθά χωρίς συμφέρον κι έτσι επέρχεται ισορροπία στην κοινωνία, της οποίας οι σχέσεις χαρακτηρίζονται από την αλληλοβοήθεια. Καταλήγοντας, η αναρχία δεν κατάφερε να ευδοκιμήσει στην πράξη αλλά οι ιδέες της είναι χρήσιμες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της σύγχρονης πραγματικότητας.

Η παρούσα ανακοίνωση σημειώνει το ρόλο των τραπεζών και τη σχέση τους με το δημόσιο χρέος (Μαρξ) και το πολιτικό σύστημα. Αυτό δείχνει τη διαρκή προσπάθεια των τραπεζιτών να επιβληθούν στο πολιτικό σύστημα και να αποσπάσουν από αυτό τη βασική λειτουργία του κράτους, την έκδοση νομίσματος. Γίνεται αναφορά στους Προέδρους των ΗΠΑ που αντιστάθηκαν σ’ αυτήν την εξέλιξη και δολοφονήθηκαν, όπως και στο πολιτικό πρόβλημα που κατήγγειλε ο Πρόεδρος Κέννεντυ, αλλά και στην ανάγκη μνείας της Αθηναϊκής δημοκρατίας (Σόλων). Επισημαίνεται το αναπόσπαστο κομμάτι της φιλοσοφίας από την πολιτική φιλοσοφία (Πλάτων, Αριστοτέλης), η ανάγκη να κατοχυρώσουμε το ρόλο του πολίτη στην αυτοθέσμιση της πόλης, καθώς και η δυσκολία που συνεπάγεται ο κώδικας των σημασιών στον πολιτισμό μας (Horkheimer, Adorno, Φουκώ). Η μετατόπιση της οπτικής από τα όντα στα σημεία και τα σημαινόμενα και ο a priori αποκλεισμός των όντων από τη σημειωτική (Έκο). Τέλος προτείνεται ως μοναδική διέξοδος για την αντιμετώπιση του πολιτικού προβλήματος και τη συνέχιση της ιστορικής παρουσίας του ανθρώπου ως κοινωνικού και πολιτικού όντος, η «επικαιροποιημένη» μορφή της αθηναϊκής δημοκρατίας (Σόλων, Κλεισθένης, Εφιάλτης, Περικλής).

Ο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ αναγνωρίζεται ως ένας από τους πλέον σημαντικούς και ρηξικέλευθους στοχαστές της νεώτερης εποχής. Ωστόσο παρουσιάζει τον εαυτό του ως σφοδρό πολέμιο της φιλοσοφίας και των «φιλοσόφων», δηλαδή των φιλοσόφων, των επιστημόνων και των δημόσιων διανοουμένων. Αμφιβάλλει εάν η καλλιέργεια της επιστήμης και η ανάπτυξη της γνώσης προσφέρουν ο,τιδήποτε άλλο εκτός από ηθική διαφθορά και κοινωνική παρακμή. Δίδοντας έμφαση στις αλλοτριωτικές, στις κοινωνικές και στις πολιτικές συνθήκες που ευνοούν την εξέλιξή τους, υποστηρίζει ότι βλάπτονται κατεξοχήν από την «πρόοδό» τους τόσο η δημόσια αρετή όσο και οι σχετικές με την ιδιότητα του πολίτη αξίες. Αναλόγως φοβάται ότι ο διάλογος και η δημόσια διαβούλευση που βασίζονται στην εκλεπτυσμένη επιχειρηματολογία και στον αναστοχασμό θα οδηγήσουν αναπόφευκτα σε ανεπίλυτες αντιμαχίες, συγκρούσεις και εν τέλει σε καταστροφική πολιτική κρίση. Όμως την ίδια στιγμή προσφέρει ένα πρόγραμμα χειραφέτισης του εαυτού μας και κατάλληλης αγωγής, θεμελιωμένο στην ανάγκη να αναπτυχθούν οι γνωστικές και οι πνευματικές μας δυνάμεις, απελευθερωμένες από οποιοδήποτε είδος καταναγκασμού, δογματισμού, ή κοινωνικού κομφορμισμού. Είναι αυτές οι δυο ‘γραμμές σκέψεις’ ασυμφιλίωτες; Εν πάση περιπτώσει τί νόημα μπορούμε να βγάλουμε από αυτές;