This paper aims at presenting the relationship of the poet Odysseus Elytis with the French philosopher Henry Corbin as it is displayed through the poetic work of Elytis The light-tree and the fourteenth beauty. We study the notion of imagination in this poetic synthesis through the philosophical perspective of Corbin. Emphasis is given on the solar metaphysics and the element of transparency. We focus on a parallel reading of Elytis and Corbin in order to show in what ways poetry and philosophy can be related. Elytis (as Corbin’s theory goes) aims at passing on a third dimension of things or a third level of reality.

Einer der Grundzüge des philosophischen Denkens von Friedrich Schlegel (1772-1829) ist sein Plädoyer für die Verbindung von Poesie und Philosophie. Poesie als Kunst ist für ihn ein Bedürfnis der Philosophie, da diese es von sich aus nicht leiste, das Wirkliche zu erkennen. Poesie stellt für ihn das Zentrum des Realismus dar. So erachtet er es für notwendig, bei der genetischen Konstruktion der Welt (der Kosmogonie) das Höchste, das Welt-Ich, wie er es nennt, als „ein lebendiges, werdendes“ zu denken, „damit es nicht durch die philosophische Nachbildung in ein Ding verwandelt werde und wir nicht ein totes beharrliches Weltall erhalten“. Was ist „das Ding“ in Schlegels Sicht und welche „Gefahren“ verbirgt es, dass der Autor darüber den Stab bricht? Macht er dadurch den Weg frei für die Inszenierung der Poesie, jener Kunst, von der Kant meinte, es gehe darin „alles ehrlich und aufrichtig“ zu? Was ist aber Poesie und welche Rolle genau wird ihr im philosophischen Entwurf Schlegels zugeteilt? Mein Beitrag geht diesen Fragen nach und untersucht das Verhältnis der beiden im Titel erwähnten Konzepte, nicht zuletzt aus der Perspektive ihrer Relevanz für das Denken des deutschen Romantikers.

Vicente Ferreira da Silva con la filosofía, Dora Ferreira da Silva con la poesía, Eudoro de Sousa con la mitología, fueron tres nombres que marcaron el pensamiento en la cultura luso-brasileña del siglo X. La mitología del discurso eruditísimo de Eudoro de Sousa sumado a la filosofía sobre lo simbólico de Vicente Ferreira da Silva en el tercer volumen de la obra completa, Trascendencia del mundo, estableciendo una relación de complementariedad con la literatura del poeta Dora Ferreira da Silva que, traductora de la obra de Carl Gustav Jung estuvo influenciada sustancialmente por el lenguaje de la psicología profunda; es decir, por matrices arquetípicas del inconsciente. Fue a tal punto influenciada que promovió la epiphaneia, la verdadera “aparición” de su escritura poética a finalizar sus obras con su último título Transpoemas que sugiere una investigación del impulso mítico. El compromiso de estos autores con la tradición griega sobre la naturaleza de la divinidad impregna la filosofía, la mitología y la poesía de una compleja psicología al retomar el tema de los orígenes, ἀρχή (arche). La búsqueda incesante de un diálogo con las imágenes eternas ha llevado a estos autores a unirse en la expresión completa en su labor al universo mítico. Veremos la importancia de la naturaleza de la Ψυχή (psychē), en cuanto a la asimilación en la escritura poética, su aspecto transpersonal de la realidad-verdad Alétheia. ¿Habrá un encuentro entre la cultura pré-helénica, helénica o trans-helénica?

El presente trabajo se propone analizar cómo Sófocles en Edipo Rey se re-apropia de la sabiduría gnómica transmitida por los Siete Sabios, desempeñando el papel de poeta como σοφός. Este análisis permitirá rescatar y resaltar la función de la tragedia como investigación acerca de la vida y de la dificultad de acceder al pleno conocimiento. Los Siete Sabios de la edad arcaica fueron considerados como los precursores de la filosofía griega, cuya sabiduría se expresó en forma de ἀποφθέγματα o γνῶμαι. Dos de estas máximas, atribuidas a Tales de Mileto (primer sabio y filósofo según la tradición griega), pueden ser tomadas como las líneas rectoras de la composición de Edipo Rey. Si bien ni Edipo, ni otro personaje, enuncian ninguna sentencia, el auditorio reconoce la existencia de estas máximas y percibe inmediatamente su significado general puesto que comparte con el poeta una tradición común. Sófocles convalida las sentencias no sólo porque las acciones de Edipo responden al imperativo que éstas presuponen sino porque mediante esta re-actualización muestra al auditorio las dificultades y los riesgos de acceder al conocimiento.

In the early modern period (the end of the nineteenth century.) an ongoing evolution of systems of thought affected fundamental changes in philosophy and vision of a literary world. This article discusses how to change the relationship between philosophy and literature in the 21st century as they are transformed into the global space and time conditions of the information environment.

В докладе на материале книги итальянского писателя А. Барикко «Гомер. Илиада» рассматриваются проблемы рецепции античного наследия в современной культуре, а именно восприятие гомеровского мировоззрения современным читателем и возможность его передачи средствами романного жанра. Сдвиг мировоззрения от коллективной доминанты к ценности индивидуальной личности порождает переоценку феномена национальной войны как космической необходимости, характерного для архаического сознания; драматизация повествования за счет устранения богов как активного начала и передача рассказа действующим героям подчеркивает личностный характер происходящего и приводит к переоценке эпических ценностей. Таким образом, художественными средствами А. Барикко вскрывает противоречие между гомеровским героизмом, который продолжает вдохновлять человечество, и современным мироощущением.

Η εισήγηση αυτή αποτελεί ένα εγχείρημα ανάγνωσης των Αποσπασμάτων του ερωτικού λόγου του Γάλλου στοχαστή Ρολάν Μπαρτ στο φως της φαινομενολογίας του 20ου αιώνα. Συγκεκριμένα η ανάλυση λαμβάνει χώρα στα εξής δύο επίπεδα: το πρώτο συνίσταται στη λειτουργία της φαινομενολογίας ως μορφολογικού δείκτη του κειμένου και αποσκοπεί στην προσέγγιση του ερωτικού συναισθήματος ως φαινομένου και του ερωτευμένου υποκειμένου ως όντος, ενώ το δεύτερο συνίσταται στη λειτουργία της φαινομενολογίας ως υποβάθρου του θεωρητικού μηνύματος του έργου και αποσκοπεί στην κατάδειξη της άρσης του ηγετικού ρόλου της θεωρίας. In fine, διά της μετακίνησης του Μπαρτ προς τη φαινομενολογία και διά της μετατόπισής του ως προς τη θεωρία κατά την άρθρωση του ερωτικού λόγου αναδύεται ο πολύπλοκος διάλογος της φιλοσοφίας με τη λογοτεχνία.

Στο μυθιστόρημα του Ν. Καζαντζάκη Ο Χριστός ξανασταυρώνεται εξετάζεται το κεντρικό θέμα του 23ου Παγκοσμίου Συνεδρίου Φιλοσοφίας (Αθήνα 2013) μέσα από δύο διιστάμενες φιλοσοφικές και ηθικές στάσεις. Σε ένα ελληνικό χωριό, ενώ οι κάτοικοι ετοιμάζουν ένα θρησκευτικό δρώμενο σχετικό με τη Σταύρωση και την Ανάσταση, καταφθάνουν πρόσφυγες που ζητούν ψωμί και στη συνέχεια γη. Η τοπική κοινωνία διά του ιερού δράματος, αναδιατάσσεται σε δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις και σε δύο αντίπαλες ηθικές συμπεριφορές. Το μυθιστόρημα τελειώνει με τον Μανολιό-Χριστό, που έμελλε να αναστηθεί, τελικώς να δολοφονείται. Η σταύρωση του πρωταγωνιστή-Χριστού εξετάζεται με τη θεωρία του Jung, ως λειτουργία αρχετυπική, αναγόμενη στο συλλογικό ασυνείδητο. Ορίζεται η σχέση ‘καλού-κακού’, γενικότερα, αλλά και από τη σκοπιά μίας δυναμικής οντολογίας. Το ‘καλό’ τίθεται ως η διεύρυνση της συνείδησης, η ένωσή της με το Όλο και, συνεκδοχικά, η επέκταση της ζωής. Αντίθετα ως ‘κακό’ θεωρείται η στατικότητα και η καθήλωση σε ό,τι εξυπηρετεί την χωριστικότητα (φόβος, πλούτος, εξουσίαση). Διατυπώνονται οι θέσεις του Kant και, ιδιαίτερα, των Nietzsche και Bergson, φιλοσόφων που επηρέασαν τον Καζαντζάκη, πληρέστερα δε οι οντολογικές και ηθικές αρχές τους (ελευθερία της βούλησης- amor fati - élan vital). Οι πρωταγωνιστές του ‘καλού’ στο Ο Χριστός ξανασταυρώνεται πράττουν ως ‘η κατάφαση στη ζωή’, ως η χαρά του νιτσεϊκού ‘εδώ και τώρα’. Η δράση τους εκδιπλώνει την ‘αέναη spirale της εξέλιξης’, τη ‘ζωτική ορμή’ του Bergson και τους ανυψώνει σε ‘συνεργούς του Θεού’. Στη συνέχεια η θεωρία του Πλάτωνα στην Πολιτεία, περί δικαιοσύνης, αναβαθμίζει το ερώτημα ‘καλού-κακού’. Επισημαίνεται η διάκριση μεταξύ νομίμου-δικαίου, για να απαντηθεί ως η ‘κλειστή’ ηθική των κανόνων και των νόμων σε αντιδιαστολή με την ανοιχτή ηθική της προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης.

Στο έργο Φαίδρος ο Πλάτων υποστηρίζει πως κάθε ψυχή είναι αθάνατη, επειδή εμπεριέχει το υπερφυσικό ιδίωμα της αυτοκίνησης. Κατά τον Σωκράτη, οι ψυχές στην προσπάθειά τους ν’ αντικρίσουν τις ιδέες που εδράζονται στον ουρανό, αλληλοσυγκρούονται, σπάνε τα φτερά τους και πέφτουν στη γη ενσαρκωμένες και μετενσαρκωμένες σε σώματα διαβαθμιζόμενης ατομικής αξίας. Στο έργο Φαίδων ο Σωκράτης, όντας περισσότερο αποδεικτικός, προσπαθεί να αποδείξει την αθανασία της ψυχής με τα ακόλουθα επιχειρήματα: α) το επιχείρημα των εναντίων, β) το επιχείρημα της ανάμνησης και γ) το επιχείρημα της ομοιότητας της ψυχής με τις ιδέες. Ο Μίλαν Κούντερα, ξεφεύγοντας από τον όρο ψυχή, θα διαχωρίσει την αθανασία σε μικρή και μεγάλη ανάλογα με τη δύναμη της ανάμνησης που διατηρεί ένας άνθρωπος για κάποιον άλλο συνάνθρωπό του που φεύγει από τη ζωή. Ο ποιητής Νίκος Γκάτσος στο ποίημά του «Αθανασία» επιδίδεται σε μία κατηγορηματική άρνηση, όσον αφορά την κατάκτηση της αθανασίας από τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων που εκείνοι διαθέτουν. Hac conditione το εν λόγω ποίημα αρνείται τη φιλοσοφία του πλατωνικού Σωκράτους περί της αθανασίας, αλλά και τη λογοτεχνία του Μίλαν Κούντερα σε σχέση με το ίδιο θέμα. Όμως, εάν σ’ ένα μεταφυσικό και υπερλογικό επίπεδο ο Γκάτσος συναντούσε τους προηγούμενους άνδρες, ίσως ο ποιητής κατέφευγε σε μία αναθεωρητική προσαρμογή των στίχων του, αφομοιώνοντας τελικά τόσο το πνεύμα του πλατωνικού Σωκράτους όσο και το πνεύμα του Μίλαν Κούντερα.

Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι να προσεγγιστεί η σχέση φιλοσοφίας και λογοτεχνίας μέσα από τη φιλοσοφική ερμηνεία που επιχειρεί ο Adorno για το Τέλος του παιχνιδιού του Beckett. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον ίδιο τον Adorno, ένα από τα βασικά θέματα στο δοκίμιό του ‘Trying to understand endgame’ είναι η κριτική της οντολογίας. Στον τρόπο με τον οποίο ο Beckett μορφοποιεί αισθητικά τόσο τους χαρακτήρες όσο και την εξωτερική πραγματικότητα του έργου ο Adorno διακρίνει μία ιδιαίτερη κατανόηση της αρνητικής διαμεσολάβησης που υφίσταται το υποκείμενο από το κοινωνικό πλέγμα εντός του οποίου συγκροτείται. Για το λόγο αυτό οικειοποιείται την αισθητική απόδοση αυτής της κατανόησης, προκειμένου να ασκήσει κριτική στον τρόπο με τον οποίο αποδίδεται η σχέση υποκειμένου–πραγματικότητας τόσο στο εσωτερικό της θεμελιώδους οντολογίας του Heidegger όσο και στην υπαρξιακή φιλοσοφία των Sartre και Jaspers. Ειδικότερα, ο Adorno θεωρεί πως οι βασικές έννοιες αυτών των φιλοσοφικών κατευθύνσεων στερούνται περιεχομένου, καθώς αγνοείται η διαμεσολάβησή τους από την κοινωνική πραγματικότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, αντλώντας από την Αρνητική διαλεκτική και το Trying to understand endgame, αναλύεται η έννοια της ελευθερίας με βασικό σκοπό την κατανόηση της κριτικής του Adorno.