O θάνατος αποτελούσε πάντοτε για τον άνθρωπο ένα φαινόμενο απειλητικό, που προσπαθούσε συνήθως να το αντιμετωπίσει, καταφεύγοντας είτε στη θρησκεία και τον μύθο είτε στη φιλοσοφία. Οι Έλληνες, λαός αισιόδοξος, δεν θέλησαν, εκτός ολίγων περιπτώσεων, να θεωρήσουν τον θάνατο ως το οριστικό τέλος της ζωής. Έβλεπαν το νεκρό σώμα να αφανίζεται, αλλά πίστευαν ότι η ζωή μπορεί να συνεχιστεί έξω και πέρα από αυτό. Κατ’ αρχάς πρέπει να επισημάνουμε ότι τρεις είναι οι βασικές απαντήσεις που έδωσαν οι Έλληνες μυθολόγοι και οι Προσωκρατικοί στο ακόλουθο ερώτημα: «με ποιόν τρόπο είναι δυνατόν η ζωή να εξακολουθεί να υπάρχει μετά τον θάνατο του σώματος;» Η ζωή μπορεί να συνεχιστεί κατ’ αυτούς και μετά το θάνατο, αν δεχθούμε ότι ισχύουν τα φαινόμενα της μεταμόρφωσης, της μετεμψύχωσης και του μετασχηματισμού. A)Η μεταμόρφωση: O άνθρωπος κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις (π.χ., ανείναι ωραίος και ευνοούμενος των θεών) μπορεί να μεταμορφωθεί πεθαίνονταςσε φυτό, πουλί ή αστερισμό, διατηρώντας ένα αμυδρό ίχνος της αρχικής τουπροσωπικότητας, όπως συνέβη με τον Υάκινθο, τον Κυπάρισσο, τη Μυρσίνη,τον Νάρκισσο, την Αλκυόνη, τον Κύκνο, τους Διoσκούρους κ.λπ.B)Η μετεμψύχωση ή μετενσάρκωση: Ο θάνατος αποσυνθέτει το σώμα, αλλ’αυτό δεν σημαίνει και τον αφανισμό του ανθρώπου, γιατί αυτός δεν είναι μόνουλικό ον, εφ’ όσον αποτελείται επίσης από την αθάνατη ψυχή του, η οποίασυνεχίζει να ζει μετά τον θάνατο του σώματος, διατηρώντας την ταυτότητάτης. Αν είναι καθαρή, εισέρχεται στο θεϊκό βασίλειο και απολαμβάνει τηντέλεια μακαριότητα. Αν όμως δεν έχει καθαρθεί πλήρως, μετενσαρκώνεται,ακολουθώντας ένα κύκλο διαδοχικών γεννήσεων και θανάτων μέσα από νέεςμορφές ζωής, μέχρις ότου αποβάλει κάθε ρύπο (πάθη, κακίες κ.λπ.). Αυτόπου αποκαλούμε γέννηση είναι στην πραγματικότητα η αρχή μιας ύπαρξηςδιαφορετικής από την προηγούμενη, ενώ θάνατος είναι το τέλος μιας μορφήςπου θα τη διαδεχθεί μία άλλη (Οβιδίου, Μεταμορφώσεις, XV, 245-261). Τιςαντιλήψεις αυτές υιοθετούν κυρίως οι Ορφικοί (DK B 17, B 20), οι Πυθαγό­ρειοι (Φιλολάου, DK B 14) και ο Εμπεδοκλής (DK B 117).Γ) Ο μετασχηματισμός των στοιχείων που αποτελούν το ανθρώπινο σώμα ή ταποικίλα όντα του φυσικού κόσμου: Η θεωρία αυτή βασίζεται στην πεποίθηση ότι η ύλη από την οποία αποτελείται τόσο ο άνθρωπος όσο και όλα τα άλλα πλάσματα δεν γεννιέται ούτε χάνεται, αλλά μετασχηματίζεται, εφ’ όσον όλα τα πράγματα προέρχονται από την ένωση και το διαχωρισμό προϋπαρχόντων άφθαρτων και αμετάβλητων υλικών (δηλαδή από τα τέσσερα βασικά στοιχεία κατά τον Εμπεδοκλή (DK B 6, b 8, b 17, b 21) ή από απειροελάχιστα υλικά σωματίδια κατά τον Λεύκιππο και τον Δημόκριτο (DK Α 7, Α 10, Α 14, Α 15, Α 67). Αυτά άλλοτε ενώνονται μεταξύ τους και άλλοτε διαχωρίζονται, υπό την επίδραση κινητηρίων δυνάμεων, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται νέα σώμα­τα, ενώ τα παλαιά αποσυντίθενται. Στη διαδικασία αυτή υπάγονται, κατά τον Δημόκριτο, και οι ανθρώπινες ψυχές, οι οποίες αποτελούνται από λεπτά, σφαι­ρικά, λεία και κινητικά άτομα που εισέρχονται στο σώμα με την αναπνοή, δια­χέονται σε όλα τα σημεία του, δίδουν τη ζωή και εκτελούν διάφορες λειτουργί­ες, όπως είναι η κίνηση, η αίσθηση και η νόηση, για να το εγκαταλείψουν την ώρα του θανάτου και να διαχυθούν στο σύμπαν, μέχρις ότου σχηματίσουν νέ­ους συνδυασμούς με τη μεταξύ τους συναρμογή (Δημοκρίτου, DK Β 1). Η με­ταμόρφωση, η μετεμψύχωση και ο μετασχηματισμός εμπεριέχονται στην ευρύ­τερη έννοια της μεταβολής, τη σημασία της οποίας επεσήμανε, μεταξύ άλλων, ένας από τους σημαντικότερους Προσωκρατικούς, ο Ηράκλειτος. Ο Εφέσιος φιλόσοφος πίστευε συγκεκριμένα ότι ο κόσμος και όλα όσα εμπεριέχονται σ’ αυτόν μεταβάλλονται αδιάκοπα, ομοιάζοντας μ’ ένα ποταμό, τα νερά του οποίου ευρίσκονται σε κατάσταση διαρκούς ροής (DK Β2, Β49a). Οι συνε­χείς αυτές μεταβολές αποτελούν στην πραγματικότητα μετασχηματισμούς του ἀειζώου πυρός, του βασικότερου στοιχείου όλων των όντων που ταυτίζεται με τον κόσμο, ο οποίος υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει πάντοτε (DK Β 30, Β 90). Στο πλαίσιο των ποικίλων μετασχηματισμών το κάθε στοιχείο μεταπίπτει στο αντίθετό του, με το οποίο αποτελεί αδιάσπαστη ενότητα. Κατά συνέπεια από τη ζωή δημιουργείται ο θάνατος και από τον θάνατο η ζωή, χωρίς ποτέ να σταματά η εναλλαγή αυτή (DK Β 88).