81.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
John Carriero
John Carriero
Descartes (and Spinoza) on Intellectual Experience and Skepticism
Kartezjusz (i Spinoza) w Kwestii Intelektualnego Doświadczenia i Sceptycyzmu
abstract |
view |
rights & permissions
Descartes’s epistemology is rooted in his profound interest in and respect for what might be called intellectual experience, especially lucid intellectual experience. (Lucid intellectual experience is my term for what Descartes calls perceiving clearly and distinctly.) This interest, it seems to me, was shared by Descartes’s rationalist successors Spinoza and Leibniz. In the first part of this paper, I locate the phenomenon of lucid intellectual experience, focusing on Descartes and Spinoza. I try to show if we do not give enough attention to the character of such experience, we risk losing touch with a central motivation behind their respective epistemologies. In the second part of the paper, I consider intellectual experience in the context of skeptical doubt, particularly radical doubt. Although Descartes and Spinoza are often taken to be opposed here, I think they share more than is commonly appreciated.
Epistemologia Kartezjusza jest zakorzeniona w jego głębokim zainteresowaniu i uznaniu dla tego, co można by nazwać intelektualnym doświadczeniem, lub dokładniej przejrzystym intelektualnym doświadczeniem (przejrzyste intelektualne doświadczenie jest moim terminem oznaczającym to, co Kartezjusz określał ujęciem jasnym i wyraźnym). To zainteresowanie intelektualnym doświadczeniem, jak mi się wydaje, podzielali inni racjonaliści, Spinoza i Leibniz. W części pierwszej artykułu staram się ulokować fenomen przejrzystego intelektualnego doświadczenia w ramach doktryny Kartezjusza i Spinozy. Usiłuję pokazać, że jeśli nie uwzględnimy w sposób właściwy charakteru tego doświadczenia, to ryzykujemy utratą wglądu w centralne motywy leżące u podstaw ich teorii poznania. W drugiej części artykułu rozważam intelektualne doświadczenia w kontekście sceptycznego wątpienia, w szczególności radyklanego wątpienia. Chociaż często przyjmuje się, że Kartezjusz i Spinoza zajmują opozycyjne stanowiska, gdy chodzi o kwestię radykalnego wątpienia, to ja sądzę, że ich stanowisko były bardziej do siebie podobne w tej sprawie niż się zwykle przyjmuje.
|
|
|
82.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Przemysław Gut, Arkadiusz Gut
The Highlights of Descartes’ Epistemology
|
|
|
83.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Monika Walczak
Monika Walczak
Epistemic Functions of Intuition in Descartes
Epistemiczne Funkcje Intuicji u Kartezjusza
abstract |
view |
rights & permissions
The topic of the paper is the notion of intuition in Descartes’ philosophy and its epistemic functions. Descartes introduces his notion of intuition in the context of a description of his method and process of knowing and doing science. Intuition is a significant component of this process. I intend to show that the main epistemic functions of intuition in Descartes’ philosophy are differentiated. Intuition is essential not only in the context of justification (the Cartesian synthetic method of proof) but also and especially in the context of discovery (the Cartesian analytic method of discovery). It plays not only a role in the foundation of the cogito but also on different stages of constructing the system of knowledge. Intuition has important functions in grasping simple natures, forming primary concepts, comprehending complex natures, forming primary propositions (including primary principles), and capturing relationships between them and building deductive reasoning (the role of intuition in deduction). Hence, intuition is the foundation for all primary stages of producing knowledge. It is active and important element of pure thinking (a priori) in human knowledge, and science. It fulfils these functions due to its specific epistemic properties. I also argue that intuition is not an autonomous and complete type of knowledge. Nor is it an intuitive thesis, but rather the basis of a justification for theses (including the cogito).
Przedmiotem artykułu jest pojęcie intuicji w filozofii Kartezjusza i jej epistemiczne funkcje. Kartezjusz wprowadza pojęcie intuicji w kontekście charakterystyki metody i procesu poznania oraz uprawiania nauki. Intuicja jest istotnym składnikiem tego procesu. Celem artykułu jest wykazanie, że główne epistemiczne funkcje intuicji w filozofii Kartezjusza są zróżnicowane. Jest ona niezbędna nie tylko w kontekście uzasadnienia (kartezjańska syntetyczna metoda dowodowa), ale przede wszystkim w kontekście odkrycia (kartezjańska analityczna metoda odkrycia). Odgrywa rolę nie tylko w fundowaniu cogito, lecz także na różnych etapach budowania systemu wiedzy. Intuicja pełni ważne funkcje w ujmowaniu prostych natur, tworzeniu pierwotnych pojęć, ujmowaniu złożonych natur, formułowaniu pierwotnych sądów (w tym pierwszych zasad), ujmowaniu relacji między nimi i przeprowadzaniu dedukcyjnych rozumowań (rola intuicji w dedukcji). Stąd intuicja jest fundamentem wszystkich podstawowych etapów tworzenia wiedzy. Stanowi czynny i ważny element czystego myślenia (a priori) w tworzeniu wiedzy ludzkiej i w nauce. Spełnia te funkcje dzięki specyficznym epistemicznym własnościom. W tekście argumentuję również, że intuicja nie jest autonomicznym i kompletnym typem poznania. Nie należy jej rozumieć jako twierdzenia intuicyjnego, ale raczej jako podstawę do uzasadniania tez (włącznie z cogito).
|
|
|
84.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
C. P. Ragland, Everett Fulmer
C. P. Ragland
The Fourth Meditation and Cartesian Circles
Czwarta Medytacja A Kartezjańskie Koła
abstract |
view |
rights & permissions
We offer a novel interpretation of the argumentative role that Meditation IV plays within the whole of the Meditations. This new interpretation clarifies several otherwise head-scratching claims that Descartes makes about Meditation IV, and it fully exonerates the Fourth Meditation from either raising or exacerbating Descartes’ circularity problems.
Proponujemy nowe spojrzenie na rolę argumentacyjną, jaką odgrywa czwarta Medytacja w ramach Medytacji o pierwszej filozofii. Przedłożona przez nas interpretacja pozwala po pierwsze, wyjaśnić wiele zaskakujących i inaczej niezrozumiałych twierdzeń sformułowanych przez Kartezjusza w czwartej Medytacji, a po drugie uchyla zarzut, że to czwarta Medytacja prowadzi do powstania w systemie Kartezjusza problemu błędnego koła — lub przynajmniej tylko pogarsza ten problem.
|
|
|
85.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Stefaan E. Cuypers
Stefaan E. Cuypers
The Curious Sensations of Pain, Hunger and Thirst:
Reliabilism in the Second Part of Descartes’ Sixth Meditation
Osobliwość Takich Doznań, Jak Ból, Głód I Pragnienie
abstract |
view |
rights & permissions
This paper discusses the epistemic status of bodily sensations—especially the sensations of pain, hunger and thirst—in the second part of Descartes’ Sixth Meditation. It is argued that this part is an integral component of Descartes overall purely epistemological project in the Meditations. Surprisingly perhaps, in contrast with his standardly taken infallible, internalist and foundationalist position, Descartes adopts a fallibilist, externalist and reliabilist position as regards the knowledge and beliefs based on bodily sensations. The argument for this conclusion is justified by an analysis of both the criterion of nature’s teachings and the concept of true errors of nature in terms of Wilfrid Sellars’ distinction between the logical space of reasons and the empirical space of causes.
Artykuł omawia epistemiczny status cielesnych doznań takich, jak ból, głód i pragnienia, o których mowa w drugiej części szóstej Medytacji Kartezjusza. Argumentuję, że ów fragment stanowi integralny komponent epistemologicznego programu, który można znaleźć w Medytacjach. Na ogół widzi się Kartezjusza jako zwolennika infallibilizmu, internalizmu oraz fundacjonalizmu. Tymczasem w odniesieniu do wiedzy i przekonań opartych na doznaniach cielesnych przyjmuje on fallibilizm, eksternalizm i reliabilizm. Na rzecz tego wniosku przemawia z jednej strony, analiza tego, czego naucza nas – według Kartezjusza – natura przez wrażenia bólu, głodu i pragnienia, z drugiej strony jego analiza błędów, którym podlega nasza natura, przeprowadzona przeze mnie z wykorzystaniem zaproponowanego przez Wilfrida Sellarsa podziału na logiczną przestrzeń rozumu oraz empiryczną przestrzeń przyczyn.
|
|
|
86.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Przemysław Gut
Przemysław Gut
The Epistemic Significance of Current Clear and Distinct Perceptions in Descartes’ Epistemology
Znaczenie Epistemiczne Aktualnie Jasnych i Wyraźnych Ujęć w Epistemologii Kartezjusza
abstract |
view |
rights & permissions
In this article, I discuss the epistemic role that Descartes believed was played in knowledge construction by current clear and distinct perceptions (the ideas or propositions which appear most evident to us when we are attending to them). In recent literature, we can find two interpretations about the epistemic status and function of current clear and distinct perceptions in Descartes’ epistemology. The first may be called the psychological, the second normative. The latter states that current clear and distinct perceptions are utterly immune to all doubt, even before God’s existence is proven and the general rule of truth is established. Thus, their certainty is for Descartes not merely psychological, but normative. I endorse the normative interpretation for a number of what I believe to be cogent reasons. However, there are also some difficulties with it. Therefore, after presenting positive arguments for the interpretation (sections I–IV) I discuss the difficulties of textual and substantive nature that the normative interpretation needs to address if it is to be upheld (sections V–VI).
W niniejszym artykule omawiam kwestię dotyczącą roli, jaką Kartezjusz wyznaczył w budowie gmachu wiedzy pewnej temu, co można określić mianem aktualnie jasnych i wyraźnych ujęć (sądów poznawanych obecnie jasno i wyraźnie). Powyższa kwestia jest od dawna przedmiotem ożywionej dyskusji wśród komentatorów epistemologii Kartezjusza. W współczesnej literaturze historyczno-filozoficznej spotkać można dwie zasadnicze interpretacje na temat funkcji jaką pełnią w systemie Kartezjusza aktualnie jasne i wyraźne ujęcia. Pierwszą można nazwać interpretacją psychologiczną, drugą zaś normatywną. Ta ostatnia głosi, że aktualnie jasne i wyraźne ujęcia są całkowicie odporne na wątpienie zanim jeszcze dowiedzie się istnienia Boga i ustali ogólną regułę prawdy. Z tego względu ich pewność nie ogranicza się u Kartezjusza jedynie do pewności psychologicznej, lecz ma charakter normatywny. Opowiadam się za interpretacją normatywną. Przemawiają za nią – moim zdaniem – liczne racje. Ale rodzi ona także pewne trudności. Dlatego po przedstawieniu argumentów przemawiających na jej rzecz i niewątpliwych zalet wynikających z jej przyjęcia, omawiam szczegółowo pewne trudności zarówno tekstowe, jak i merytoryczne, którym musi sprostać ta interpretacja, jeśli mamy ją utrzymać.
|
|
|
87.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Murray Miles
Murray Miles
The Three Faces of the Cogito:
Descartes (and Aristotle) on Knowledge of First Principles
Descartes (i Arystoteles) o Poznaniu Pierwszych Zasad
abstract |
view |
rights & permissions
With the systematic aim of clarifying the phenomenon sometimes described as “the intellectual apprehension of first principles,” Descartes’ first principle par excellence is interpreted before the historical backcloth of Aristotle’s Posterior Analytics. To begin with, three “faces” of the cogito are distinguished: (1) the proto-cogito (“I think”), (2) the cogito proper (“I think, therefore I am”), and (3) the cogito principle (“Whatever thinks, is”). There follows a detailed (though inevitably somewhat conjectural) reconstruction of the transition of the mind from (1) via (3) to (2) and back again to (3). What emerges is, surprisingly, a non-circular, non-logical, and ultimately non-mysterious process by which first principles implicitly contained in a complex intuition are gradually rendered explicit (and, if abstract, grasped in their abstract universality). This process bears a striking family resemblance to that intuitive induction (“grasping the universal in the particular”) which Aristotle scholars have distinguished from empirical forms of induction.
W celu systematycznego wyjaśnienia zjawiska określanego niekiedy jako “intelektualne ujęcie pierwszych zasad” przedstawiam interpretację pierwszej zasady Kartezjusza na historycznym tle Analityk wtórych Arystotelesa. Najpierw wyróżniam trzy „oblicza” cogito: (1) proto-cogito („myślę”), (2) właściwe cogito („myślę, więc jestem”) i (3) cogito jako ogólną zasadę („cokolwiek myśli, jest”). Następnie przedstawiam szczegółową (opartą w pewnej mierze na przypuszczeniach) rekonstrukcję w jaki sposób umysł przechodzi z (1) za pośrednictwem (3) do (2) i z powrotem do (3). Dzięki tej rekonstrukcji, co zaskakujące, otrzymujemy niekolisty, pozalogiczny i ostatecznie wcale nie zagadkowy proces stopniowego uwyraźniania pierwszych zasad zawartych domyślenie w złożonej intuicji, przy czym zasady abstrakcyjne są uchwytywane w ich abstrakcyjnej uniwersalności. Proces ten wykazuje uderzające podobieństwo do intelektualnej indukcji („wydobywanie treści ogólnej z tego, co jednostkowe”), którą kontynuatorzy Arystotelesa odróżniali od czysto empirycznych form indukcji.
|
|
|
88.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Adam Grzeliński
Adam Grzeliński
The Cartesianism and Anti-Cartesianism of Locke’s Concept of Personal Identity
Kartezjanizm i Antykartezjanizm Locke’Owskiej Koncepcji Tożsamości Osobowej
abstract |
view |
rights & permissions
This article focuses on the relationship between the conceptions of personal identity presented by Descartes and by Locke. Contrary to common readings, I claim that the difference between them cannot be reduced to a simple contrast between rational substantialism and genetic empiricism. Locke does not resign from the substantialist position but delimits the two spheres: natural cognition with its foundation in experience and philosophical speculations, in which he tries to present a rational interpretation of religious dogmas which is consistent with his epistemological programme. Locke’s criticism is directed against the Cartesian notion of a thinking thing as a substance independent of the body and his description of the differentiation of experience and his depiction of human subjectivity is expanded in relation to Cartesian philosophy: personal identity gains explication at four complementary levels: psychological, biological, socio-legal, and religious.
Niniejszy artykuł koncentruje się na zależnościach pomiędzy Locke’owskim i kartezjańskim pojmowaniem tożsamości osobowej. Wbrew częstym odczytaniom, różnica pomiędzy nimi nie daje się sprowadzić do prostego przeciwstawienia substancjalizmu i empiryzmu. Locke nie rezygnuje ze stanowiska substancjalistycznego, jednakże rozgranicza dwie sfery — naturalnego, bazującego na doświadczeniu poznania oraz filozoficznych spekulacji, w których stara się przedstawić racjonalną i zgodną ze swym programem epistemologicznym interpretację dogmatów religijnych. Krytyka Locke’a dotyczy możliwości istnienia rzeczy myślącej jako substancji istniejącej niezależnie od ciała, natomiast rozbudowaniu w stosunku do filozofii kartezjańskiej ulega opis różnicowania się doświadczenia i ludzkiej subiektywności, zaś pojęcie tożsamości osobowej zyskuje eksplikację na czterech uzupełniających się poziomach: psychologicznym, biologicznym, społeczno-prawnym i religijnym.
|
|
|
89.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Krzysztof Wawrzonkowski
Krzysztof Wawrzonkowski
Thomas Hobbes’s Elements of Law and His Third Objections to Descartes’s Meditations
Elementy Prawa Thomasa Hobbesa a Jego Zarzuty Trzecie do Medytacji Kartezjusza
abstract |
view |
rights & permissions
In this article I endeavour to present the axis of the dispute between Hobbes and Descartes on the ground of Meditation, and its most important moments. I focus primarily on the analysis of the most important accusations made by Hobbes and the reconstruction of some of his views, which at the time could only be found in The Elements of Law, Nature, and Politics. This work was the first major and coherent attempt to speak out on cognitive-theory and social issues; I strive to defend the thesis that understanding the content of Objections requires knowledge of this work. The mature form of the work shows that the Englishman already had his views well thought-out and could feel quite confident in formulating from their perspective critical remarks on Descartes’s philosophy, to which, it seems, he may have owed quite a lot.
W niniejszym artykule staram się przedstawić oś sporu pomiędzy Hobbesem i Descartesem na gruncie Medytacji, oraz jego najważniejsze momenty. Skupiam się przede wszystkim na analizie najważniejszych postawionych przez Hobbesa zarzutów i rekonstrukcji wybranych jego poglądów, które wówczas można było odnaleźć jedynie w The Elements of Law, Natural and Politic. Dzieło to było jego pierwszą większą i spójną próbą wypowiedzi na zagadnienia teoriopoznawcze i społeczne; staram się bronić tezy, że zrozumienie treści Zarzutów wymaga znajomości owego dzieła. Dojrzała forma dzieła świadczy o tym, że Anglik już wówczas miał swoje poglądy przemyślane i mógł czuć się dość pewnie formułując z ich perspektywy uwagi krytyczne względem filozofii Descartes’a, której jak się wydaje mógł on niejedno zawdzięczać.
|
|
|
90.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 2
Amy M. Schmitter
Amy M. Schmitter
Cartesian Social Epistemology?:
Contemporary Social Epistemology and Early Modern Philosophy
Kartezjańska Epistemologia Społeczna?
abstract |
view |
rights & permissions
Many contemporary social epistemologists take themselves to be combatting an individualist approach to knowledge typified by Descartes. Although I agree that Descartes presents an individualist picture of scientific knowledge, he does allow some practical roles for reliance on the testimony and beliefs of others. More importantly, however, his reasons for committing to individualism raise important issues for social epistemology, particularly about how reliance on mere testimony can propagate prejudices and inhibit genuine understanding. The implications of his views are worked out more fully by some of his immediate successors; I examine how François Poulain de la Barre, and (briefly) Mary Astell analyze the social conditions for epistemic agency in a Cartesian vein.
Wielu współczesnych epistemologów społecznych uważa, że tocząc batalię z indywidualistycznym podejściem do wiedzy, walczy tym samym z podejściem do wiedzy opisanym przez Kartezjusza. Choć wypada się zgodzić, że Kartezjusz przedstawia indywidualistyczny obraz wiedzy naukowej, niemniej trzeba dodać, że wskazuje on na istotne praktyczne funkcje odnoszenia się do świadectw i przekonań innych osób. Jednakże zrozumienie racji Kartezjusza za zaangażowaniem się w indywidualizm pozwala nam na identyfikację kluczowych wyzwań, z jakimi spotka się epistemologia społeczna, m.in., że poleganie na świadectwach innych może propagować uprzedzenia oraz hamować autentyczne zrozumienie. Implikacje zawarte u Kartezjusza zostały opracowywane i rozwinięte przez niektórych z jego bezpośrednich spadkobierców. W prezentowanym tekście zostanie przedstawione, jak np. François Poulain de la Barre oraz w pewnym skrócie przez Mary Astell analizują uwarunkowania społeczne kształtujące podmiot epistemiczny rozumiany w duchu Kartezjusza.
|
|
|
91.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Dariusz Łukasiewicz
Dariusz Łukasiewicz
Divine Providence and Chance in the World
Opatrzność Boża a Przypadek w Świecie
abstract |
view |
rights & permissions
The aim of the paper is to defend two theses: first, that the existence of chance events is compatible with God’s existence, and second, that chance might be part of divine providence. In what follows, the conjunction of the two is called “the compatibility thesis”; as will be argued, the thesis is grounded in contemporary science and in the concept of an omnipotent God, the creator of the universe. The paper is organized as follows. Section two presents the historical background and doctrinal basis of the concept of divine providence. Section three discusses the argument from chance for the non-existence of God and its critique. Section four is concerned with possible models of God’s action in the world where chance events occur. Finally, section five elaborates on the idea of God and His perfection—omnipotence, omniscience, benevolence, and sovereign will.
Celem artykułu jest obrona dwóch tez: pierwszej, że istnienie zdarzeń przypadkowych jest do pogodzenia z istnieniem Boga oraz tezy drugiej, że przypadek może być częścią Bożej opatrzności. Koniunkcja obu powyższych tez nazwana jest w artykule tezą kompatybilizmu. Argumentacja w obronie kompatybilizmu opiera się na danych współczesnej nauki oraz na idei wszechmocnego Boga Stwórcy. Porządek argumentacji w artykule jest następujący. W części drugiej przedstawiony jest historyczny kontekst oraz podstawy doktrynalne pojęcia opatrzności. W części trzeciej omówiony jest argument za nieistnieniem Boga oparty na założeniu głoszącym istnienie zdarzeń przypadkowych w świecie oraz przedstawiona jest krytyka tego argumentu. W części czwartej prezentowane są możliwe modele działania Boga w świecie, w ramach których przyjmuje się istnienie zdarzeń przypadkowych. W części piątej i ostatniej rozważana jest idea Bożej doskonałości obejmującej takie atrybuty jak wszechmoc, wszechwiedzę, doskonałą dobroć i suwerenną wolę Bożą.
|
|
|
92.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
William Hasker
William Hasker
How to Make a World
Jak Stworzyć Świat
abstract |
view |
rights & permissions
This paper investigates two modalities in which a complex task can be accomplished, here termed meticulous control and purposeful randomness. The paper considers which of these better describes the divine creation of the universe, as we know that creation through science. The paper also considers the bearing of this question on views about divine providence, including Łukasiewicz’s “open probabilistic theism.”
W tym eseju analizuję dwie modalności, dzięki którym można zrealizować złożona zadanie – nazywam je szczegółową kontrolą i celową przypadkowością. Rozważam, która z nich lepiej opisuje stworzenie przez Boga wszechświata, w świetle tego, co wiemy o stworzeniu na podstawie nauki. Badam również związek między tym zagadnieniem a poglądami na temat boskiej Opatrzności, w tym „otwartego teizmu probabilistycznego”, który proponuje Łukasiewicz.
|
|
|
93.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Jean-Baptiste Guillon
Jean-Baptiste Guillon
Divine Providence:
Fine-Grained, Coarse-Grained, or Something in Between?
Boża Opatrzność
abstract |
view |
rights & permissions
Dariusz Łukasiewicz has investigated in depth the “Argument from Chance” which argues that the data revealing chance in the world are incompatible with Divine Providence. Łukasiewicz agrees that these data undermine the traditional model of Providence—a fine-grained model in which every single detail is controlled by God—but maintains that they are not incompatible with a coarse-grained model—in which God leaves to chance many aspects of history (including some horrendous evils). Furthermore, Łukasiewicz provides independent reasons to prefer this coarse-grained model. Even though I agree that a maximally fine-grained model is undermined by the scientific data, I argue that this is no sufficient reason to adopt a model as coarse-grained as Łukasiewicz’s. I propose a model of intermediate level of fine-grainedness which could avoid the drawbacks of both extremes, and seems to me to provide a more traditional approach to the problem of evil.
W swoim eseju Dariusz Łukasiewicz analizuje szczegółowo „argument z przypadku”, zgodnie z którym dane wskazujące na istnienie w świecie przypadku są nie do pogodzenia z Opatrznością Bożą. Łukasiewicz akceptuje pogląd, że owe dane podważają tradycyjny model Opatrzności – model szczegółowy, w którym każdy najmniejszy szczegół jest kontrolowany przez Boga, twierdzi jednak, że nie są one niezgodne z modelem ogólnym, w którym Bóg pozostawia działaniu przypadku wiele aspektów dziejów świata (w tym również przypadki okropnego zła). Łukasiewicz podaje również niezależne racje za przyjęciem tego modelu ogólnego. Chociaż zgadzam się, że dane pochodzące z nauk szczegółowych podważają model maksymalnie szczegółowy, argumentuję, że nie wystarczy to, aby przyjąć model aż tak ogólny, jak Łukasiewiczowy. Proponuję model pośredni, który pozwala uniknąć wad obu modeli skrajnych, a zarazem lepiej współgra z tradycyjnym podejściem do problemu zła.
|
|
|
94.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Thomas P. Flint
Thomas P. Flint
Providence, Chance, Divine Causation, and Molinism:
A Reply to Łukasiewicz
Opatrzność, Przypadek, Boska Przyczynowość I Molinizm
abstract |
view |
rights & permissions
Dariusz Łukasiewicz’s “Divine Providence and Chance in the World” attempts to show that the strong traditional understanding of providence is no longer tenable, especially for one who adopts the current scientific picture of the world. In its place, Łukasiewicz suggests, we need to adopt a view of providence which allows for genuine chance events not controlled by God. I argue that he has not made his case on the need for the traditional view to be abandoned. I then examine two directions a Christian might go so as to accommodate most of the attractive elements of Łukasiewicz’s revisionary account without succumbing to the philosophical and theological defects his position exhibits.
Esej Dariusza Łukasiewicz Opatrzność Boga a przypadek w świecie ma dowodzić, że silne tradycyjne rozumienie opatrzności nie da się utrzymać, zwłaszcza w świetle współczesnego naukowego obrazu świata. W jego miejsce Łukasiewicz proponuje koncepcję Opatrzności, która dopuszcza autentycznie przypadkowe zdarzenia, których Bóg nie kontroluje. Argumentuję, że argument Łukasiewicza jest nieudany. Następnie rozważam dwa sposoby, w jakie chrześcijanin mógłby uwzględnić większość atrakcyjnych składników rewizyjnej koncepcji Łukasiewicza, unikając filozoficznych i teologicznych wad jego stanowiska.
|
|
|
95.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Peter Forrest
Peter Forrest
Chance or Agency?:
A Response to “Divine Providence and Chance in the World”
Przypadek Czy Sprawczość?
abstract |
view |
rights & permissions
Dariusz Łukasiewicz distinguishes six concepts of chance, some (C3, C5, C6) but not others (C1, C2, C4) compatible with human freedom in the robust (“libertarian”) sense. In this paper, I argue in two ways that theists should reject ontological chance (C1) and rely instead on irreducible agency when considering events that are providentially not predestined by God. My arguments depend on a univocal understanding of the assertions that God is a loving agent and that, at their best, human beings are loving agents. Implicit in Łukasiewicz’s paper, is the objection that this an improper anthropomorphism. I am an unashamed anthropomorphist and will defend univocity.
Dariusz Łukasiewicz wyróżnia sześć pojęć przypadku, spośród których jedne (C3, C5, C6) są spójne z ludzką wolnością rozumianą po libertariańsku, a inne nie (C1, C2, C4). W tym eseju argumentuję na dwa sposoby, że teiści powinni odrzucić przypadek ontologiczny (C1) i odwołać się zamiast tego do nieredukowalnej sprawczości w odniesieniu do zdarzeń, które nie są opatrznościowo wyznaczone przez Boga. Moje argumenty zależą od jednoznacznego rozumienia twierdzeń, że Bóg jest kochającym sprawcą oraz że istoty ludzkie, w swoim najlepszym zachowaniu, są kochającymi sprawcami. Łukasiewicz zakłada milcząco, że takie twierdzenia cechuje niewłaściwy antropomorfizm. Opowiadam się za antropocentryzmem i będę bronić jednoznaczności.
|
|
|
96.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Jeffrey Koperski
Jeffrey Koperski
Divine Action and the Laws of Nature:
A Reply to Łukasiewicz
Działanie Boga a Prawa Przyrody
abstract |
view |
rights & permissions
This reply to Łukasiewicz’s “Divine Providence and Chance in the World” argues for three conclusions. First, what he calls “epistemic deism” faces challenges from physics that are not widely recognized. Second, if theists in favor of the fine-tuning design argument are wrong, then so are most physicists, who believe that fine-tuning requires an explanation. Third, not all laws of nature are conditional in the way that Łukasiewicz believes. Fortunately, the distinction between laws and non-nomic information provides a way to expand his model of divine action.
W odpowiedzi Łukasiewiczowi na Opatrzność Boża a przypadek w świecie bronię trzech wniosków. Po pierwsze, stanowisko nazwane przez niego „deizmem epistemicznym” staje przed wyzwaniami ze strony fizyki, których często się nie zauważa. Po drugie, jeśli teiści opowiadający się za argumentem celowościowym opartym na tzw. delikatnym dostrojeniu nie mają racji, to nie ma jej również większość fizyków, która uważa, że delikatne dostrojenie wymaga wyjaśnienia. Po trzecie, nie wszystkie prawa przyrody są warunkowe w takim sensie, jaki przyjmuje Łukasiewicz. Na szczęście rozróżnienie między prawami a nienomologiczną informacją pozwala na rozszerzenie jego modelu działania Boga.
|
|
|
97.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Stanisław Judycki
Stanisław Judycki
God’s Insurmountable Will and the Mystery of the Freedom of Created Beings:
Comments on the book Opatrzność Boża, wolność, przypadek by Dariusz Łukasiewicz
Nieprzezwyciężona Wola Boga I Tajemnica Wolności Stworzonych Bytów
abstract |
view |
rights & permissions
This article is a commentary on Opatrzność Boża, wolność, przypadek by Dariusz Łukasiewicz. The main thesis is that freedom in the sense of a non-causal free-act generator does not exist. We will experience freedom, true freedom, only in eternal life, and it will become real only when our individual essence is revealed to us. Eternal life will consist, among other things, in being able to see how all our actions flow from our individual essence
Artykuł jest komentarzem do książki Dariusza Łukasiewicza Opatrzność Boża, wolność, przypadek. Zasadniczą jego tezą jest to, że nie istnieje wolność ludzka jako nie-kauzalny generator wolnych aktów. Prawdziwej wolności doświadczymy tylko w życiu wiecznym, a stanie się ona dla nas czymś realnym dopiero wtedy, gdy zostanie nam ujawniona nasza indywidualna istota. Życie wieczne polegać będzie, między innymi, na ujrzeniu, w jaki sposób wszystkie nasze działania wypływają z naszej indywidualnej istoty.
|
|
|
98.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Ryszard Kleszcz
Ryszard Kleszcz
Chance and Divine Providence:
Methodological Notes with Pascal in the Background
Przypadek I Opatrzność Boża
abstract |
view |
rights & permissions
According to the author of this paper, the analytical philosophy of religion should not be closed to other spheres of culture and ignore or disregard the achievements of others, both past and contemporary philosophical currents. An analytical philosopher, including an analytical philosopher of religion, can therefore seek inspiration also outside the sphere of analytical philosophy. At the same time, this does not mean that an analytical philosopher is to disregard natural sciences or not to care about the precision of language and the right arguments. The concern for linguistic precision and the application of appropriate argumentation are crucial for the identity of the analytical philosophy. This article, taking into account the indicated metaphilosophical attitude, is devoted to a critical discussion about some of the problems raised by Professor Dariusz Łukasiewicz, in his outstanding work in the field of philosophy of religion published in Polish as Opatrzność Boża, wolność, przypadek. Studium z analitycznej filozofii religii.
Wedle autora tego artykułu, analityczna filozofia religii nie powinna być zamknięta dla innych sfer kultury i ignorować lub lekceważyć osiągnięć innych, zarówno przeszłych, jak i współczesnych prądów filozoficznych. Filozof analityczny, w tym analityczny filozof religii, może zatem szukać inspiracji również poza sferą filozofii analitycznej. Jednocześnie nie oznacza to, że filozof analityczny ma lekceważyć nauki przyrodnicze lub nie troszczyć się o precyzję języka i właściwe argumenty. Troska o precyzję językową i stosowanie odpowiednej argumentacji ma kluczowe znaczenie dla tożsamości filozofii analitycznej. Ten artykuł, biorąc pod uwagę wskazane nastawienie metafilozoficzne, poświęcony jest krytycznej dyskusji na temat niektórych problemów poruszonych przez prof. Dariusza Łukasiewicza, w jego wybitnej pracy w dziedzinie filozofii religii, noszącej tytuł Opatrzność Boża, wolność, przypadek. Studium z analitycznej filozofii religii.
|
|
|
99.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Ireneusz Ziemiński
Ireneusz Ziemiński
Is God (Perfectly) Good?:
Remarks on Opatrzność Boża, wolność, przypadek by Dariusz Łukasiewicz
Czy Bóg Jest (Doskonale) Dobry?
abstract |
view |
rights & permissions
The main problem of Dariusz Łukasiewicz’ book is the problem of God’s goodness, especially the question if God is perfectly good (also in moral sense). If He is perfectly good, He should always do what is best in the given circumstances, or—if there is no possibility of doing good—choose the least evil given two or more alternatives. In the paper I argue that God’s perfect goodness could not be justified neither a priori, nor a posteriori. A priori arguments are not conclusive ones because it is not possible to infer moral goodness from such ontological features as simplicity, necessity or infinity. Moral goodness also does not derive from almightiness or omniscience. Quite contrary, almightiness (and omniscience) may even be obstacles to moral goodness; for if God knows everything what is logically possible to know and can do anything that is logically possible to do, then not only should He know evil, but also should be able to do it. A posteriori arguments are not conclusive because of horrendous evil in the world, especially in the nature; after all, there is a natural and inescapable cruelty in nature, a result of the fact that some species are food for other species. Therefore, if God indeed created the world, He cannot have been sensitive to the suffering of the creatures he brought to life, especially that there is a lot of pointless evil in the world we currently inhabit.
Podstawowym problemem książki Dariusza Łukasiewicza jest kwestia natury Boga, przede wszystkim pytanie, czy jest On bytem doskonale dobrym (zwłaszcza w sensie moralnym). Jeśli jest doskonale dobry, to powinien zawsze uczynić to, co w danych warunkach najlepsze lub – jeśli nie ma możliwości czynienia dobra – z dwu lub więcej alternatyw wybierze tę, która jest najmniej zła. W argumentacji rozwijanej w artykule staram się pokazać, że dobroci Boga (zwłaszcza moralnej) nie da się wykazać ani a priori, ani a posteriori. Argumenty a priori są niewystarczające, ponieważ z takich ontologicznych cech Boga, jak prostota, konieczność czy nieskończoność dobroć moralna nie wynika. Podobnie moralna dobroć nie wynika z wszechmocy ani wszechwiedzy. Raczej przeciwnie, wszechmoc oraz wszechwiedza mogą być przeszkodą w dobroci moralnej; skoro bowiem Bóg wie wszystko, co jest logicznie możliwe wiedzieć, a także może uczynić wszystko, co jest logicznie możliwe uczynić, to powinien nie tylko zło znać, lecz także móc je czynić. Argumenty a posteriori są niewystarczające z powodu ogromu zła obecnego w świecie; przykładem jest naturalne i nieuchronne zło obecne w przyrodzie, wynikające stąd, że jedne gatunki są pokarmem dla innych. Jeśli zatem Bóg rzeczywiście stworzył świat, to nie był wrażliwy na cierpienie istot, które powołał do istnienia, zwłaszcza, że w zamieszkiwanym przez nas świecie istnieje wiele zła (i to zła bezcelowego).
|
|
|
100.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
68 >
Issue: 3
Ryszard Mordarski
Ryszard Mordarski
Probabilistic Theism and the Classical Doctrine of Actus Purus
Teizm Probabilistyczny a Tradycyjna Doktryna
abstract |
view |
rights & permissions
Dariusz Łukasiewicz’s probabilistic theism arises from a non-classical understanding of the nature of God, especially the attributes of simplicity and omnipotence. The redefinition of these attributes in terms of modern analytical philosophy means that probabilistic theism is closer to open theism than to classical theism. However, an extremely important merit of this approach is the development of a comprehensive scientific component for open theism (which is built on biblical foundations), which means that probabilistic theism enables the extension of open theism to the perspective of modern natural sciences. The fundamental meaning of probabilistic theism is not so much the reconciliation of the occurrence of accidental events with the theory of providence, but rather it gives the possibility of open theism to enter into theistic debates among contemporary scientists, not only philosophers and theologians. Without this, open theism remains within a narrow theological perspective, interesting only to Christian theologians or scientists professing the Christian worldview.
Teizm probabilistyczny Dariusza Łukasiewicza wyrasta z nieklasycznego rozumienia natury Boga, zwłaszcza atrybutów prostoty i wszechmocy. Redefinicja tych atrybutów w kategoriach współczesnej filozofii analitycznej powoduje, że teizm probabilistyczny jest bliższy teizmu otwartego niż klasycznego teizmu. Jednak niezwykle ważną zasługą tego podejścia jest opracowanie wszechstronnego komponentu naukowego dla teizmu otwartego (który jest ciągle budowany na podstawach biblijnych), co powoduje, że teizm probabilistyczny umożliwia poszerzenie teizmu otwartego o perspektywę współczesnej nauki (współczesnych nauk przyrodniczych). Fundamentalnym znaczeniem teizmu probabilistycznego jest nie tyle pogodzenie występowania zdarzeń przypadkowych z teorią opatrzności, co raczej danie możliwości teizmowi otwartemu do wypłynięcia na szerokie wody dzisiejszych debat teistycznych, toczonych wśród współczesnych naukowców, a nie tylko wśród filozofów i teologów. Bez tego teizm otwarty pozostaje w ramach wąskiej teologicznej perspektywy, interesującej tylko dla teologów chrześcijańskich lub naukowców wyznających światopogląd chrześcijański.
|
|
|