Displaying: 21-40 of 110 documents

0.135 sec

21. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 2 > Issue: 3
Θεόδωρος Λ. Τσώλης H στωική αρετολογία: Φύση και κατηγοριοποίηση των αρετών κατά την αρχαία στοά
abstract | view |  rights & permissions
Η στωική θεωρία περί των αρετών αποτέλεσε την πιο ολοκληρωμένη και συστηματική προσπάθεια συγκρότησης ενός ερμηνευτικού προτύπου για όλες τις λειτουργίες και τις ιδιότητες που σχετίζονταν με την ψυχολογία του ανθρώπου κατά την εμπλοκή του στις καταστάσεις του κοινωνικοπολιτικού βίου. Στη στωική διανόηση η σωστή ερμηνεία των συγκεκριμένων λειτουργιών και ιδιοτήτων συνδέεται με μία εκτεταμένη προσπάθεια παιδαγωγικής παρέμβασης στα διάφορα στάδια της ψυχολογικής και της νοητικής ωρίμασης του ανθρώπου. Η παιδαγωγική αυτή προσπάθεια είχε ως κύριο στόχο αφενός τη θέσπιση κριτηρίων για τον τρόπο αξιολόγησης των καταστάσεων του βίου και της έλλογης δράσης και αφετέρου την επίτευξη της ατομικής και της κοινωνικής ευδαιμονίας. Στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε τα κυριότερα σημεία της στωικής θεωρίας περί των αρετών αναφορικώς προς: α) τη φύση και τη λειτουργία των αρετών ως γνώσεων και έξεων που δύνανται σταδιακά να εξελιχθούν σε επιστήμες και διαθέσεις της ψυχής του ανθρώπου, και β) την κατηγοριοποίηση των αρετών κατά την ορθόδοξη παράδοση της αρχαίας στοάς καθώς και το ειδικό περιεχόμενο και τη λειτουργία των αρετών που υπάγονται σε διάφορες γενικές κατηγορίες.
22. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 2 > Issue: 3
Χρυσάνθη Π. Κεχρολόγου Επικούρεια θεολογία: προς μια ανθρωπολογική αυτονομία
abstract | view |  rights & permissions
Η επικούρεια θεολογία υποστηρίζει ότι, όταν ο άνθρωπος απελευθερωθεί από τις ανησυχίες και τους φόβους του προς τους θεούς («ἄφοβον ὁ θεός») θα μπορέσει να οδηγηθεί στην ηδονή και στην αταραξία που είναι το υπέρτατο αγαθό. Ο Eπίκουρος, ενώ παραδέχεται την ύπαρξη των θεών, δεν τους φοβάται. Αντίθετα τους σέβεται και τους τοποθετεί στα μετακόσμια. Κατά το φιλόσοφο οι θεοί είναι «μακάριοι, αθάνατοι και ανθρωπόμορφοι». Δεν συμμετέχουν στα συμβεβηκότα του κόσμου, οι δε εικόνες τους προέρχονται από συνεχόμενες απορροές και η συνήθης γνώση τους προέρχεται από πρωταρχικές προλήψεις. Ο «αθάνατος μάκαρ θεός» είναι ένας αντικειμενικοποιημένος επικούρειος σοφός. Η διαδικασία ακολουθεί την εξής πορεία: δεν προσπαθεί ο θεός να γίνει άνθρωπος, αλλά ο άνθρωπος να γίνει θεός («ὁμοίωσις θεῷ»). Ο Επίκουρος στην ουσία εναντιώνεται προς τους υπάρχοντες θεούς, οι οποίοι με την αυθαίρετη παρέμβασή τους υποβαθμίζουν την ανθρώπινη ζωή και την οδηγούν στην αμάθεια και στην υποτέλεια, ενώ στην πραγματικότητα ο άνθρωπος είναι το ενεργό υποκείμενο που καταλύει τον προσωπικό φόβο. Έτσι o φιλόσοφος αντιτάσσει στο υπερβατικό στοιχείο του σύμπαντος και της θρησκείας τις ανθρωπολογικές σταθερές της αυτονομίας. Εν τέλει η θεολογία του Επικούρου καθίσταται οιονεί πόλος έλξης και αναζήτησης νοήματος, ενώ αποτελεί παράλληλα «αίρεσιν βίου».
23. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 2 > Issue: 3
Γεώργιος Σκουλάς Ανάλυση της επικούρειας φιλοσοφίας: Ποιό είναι το δίδαγμα και η αναγκαιότητά της σήμερα;
abstract | view |  rights & permissions
Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να εστιάσει στις κύριες διαστάσεις της επικούρειας φιλοσοφίας, ώστε να μπορεί να διαγνώσει, εάν παρέχει κάποιο δίδαγμα για τη σύγχρονη κοινωνία ή όχι. Αφού μια τέτοια φιλοσοφία στην εποχή του αρχαίου φιλόσοφου δείχνει ότι δεν ήταν μονάχα μια επιστήμη, αλλά κι ένας τρόπος ζωής, θεωρείται άκρως αναγκαίο να διερευνηθεί ο τρόπος εκείνος ζωής ή η επιστήμη εκείνη κι αν πέρασε σε άλλες γενιές ή χώρες. Είχε ως τρόπος ζωής συνέχεια ή διαχρονικότητα ή όχι και τί μπόρεσε ή μπορεί να μας διδάξει σήμερα; Ως εκ τούτου δίδεται έμφαση στις θεματικές που απασχόλησαν την επικούρεια σκέψη, όπως στις επιθυμίες, στις αρετές και στον σοφό. Ο Έλληνας φιλόσοφος έδιδε μεγάλη σημασία στον σοφό, πράγμα που σημαίνει ότι διά του σώφρονος και του ενάρετου σοφού μπορεί να επιτευχθεί ο σκοπός της δικής του φιλοσοφίας καλύτερα. Έτσι, όταν γνωρίζουμε τα πλεονεκτήματα ή τις αρετές του σοφού, μας παρέχεται πολύτιμη γνώση και ικανότητα κατάλληλης ανταπόκρισης, εδραιώνοντας σταθερότητα σε εποχές που χαρακτηρίζονται από ρευστότητα και ανασφάλεια όπως ο αβέβαιος κόσμος του σήμερα. Η ρευστότητα αυτή διακρίνεται αρκετά έντονα στις μέρες μας μιας και βιώνουμε καθημερινά λεπτές και εύθραυστες διεθνείς ισορροπίες όπου η διδασκαλία για τις αρετές κυρίως του σοφού κρίνεται άκρως αναγκαία.
24. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 2 > Issue: 4
Χριστίνα Πλακούτση Το Γράμμα προς Μαρκέλλαν του Πορφυρίουκαι οι αριστοτελικές επιρροές του
abstract | view |  rights & permissions
Το Γράμμα προς Μαρκέλλαν του Πορφύριου είναι ένας προτρεπτικός λόγος για τη φιλοσοφία. Με την επιστολή αυτή παροτρύνεται η σύζυγός του Μαρκέλλα να συνεχίσει να διάγει φιλοσοφικό βίο και να ακολουθεί πιστά τις αρετές του βίου αυτού. Η συγκεκριμένη επιστολή θυμίζει έντονα το Βιβλίο Κ των Ηθικών Νiκομαχείων, όπου ο Αριστοτέλης αναφέρεται στον θεωρητικό βίο. Στην ανακοίνωσή μας θα προσπαθήσουμε να βρούμε τα κοινά στοιχεία ανάμεσα στα δυο έργα. Και οι δυο φιλόσοφοι θεωρούν το θεωρητικό βίο και την άσκηση της νοητικής δραστηριότητας κοπιαστικό έργο που απαιτεί αφοσίωση και σκληρές δοκιμασίες. Όμως μέσα από το βίο αυτό ο άνθρωπος-φιλόσοφος μπορεί να ξεπεράσει την ανθρώπινη υπόστασή του και να ανέλθει σε ένα ανώτερο επίπεδο. Η φιλοσοφία είναι τόσο για τον Αριστοτέλη όσο και για τον Πορφύριο ο μόνος δρόμος προς το θείο. Βεβαίως όλοι οι άνθρωποι δεν μπορούν να διάγουν αυτόν τον βίο, γι’ αυτό και οι δυο φιλόσοφοι διαχωρίζουν τρία είδη βίων ή νόμων και στην κορυφή βάζουν το νόμο του θεού ή το θεωρητικό βίο. Βασική ιδιότητα και για τους δυο είναι η αυτάρκεια που επιτρέπει στον φιλόσοφο να είναι ανεξάρτητος από τους άλλους ανθρώπους. Βασιζόμενοι στα παραπάνω φαίνεται πως ο Πορφύριος είχε δεχτεί και αριστοτελικές επιρροές.
25. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 20
Γεράσιμος Ρεντίφης Ο Ιπποκράτης και η ιατρική ευθύνη
abstract | view |  rights & permissions
Στις μέρες μας, που τα ηθικά ιατρικά διλήμματα, εξαιτίας της αλματώδους εξέλιξης της επιστήμης και της τεχνολογίας, έχουν πολλαπλασιασθεί και οξυνθεί, η ιατρική ως επιστήμη της ζωής και ως ανθρωπιστικό λειτούργημα καλείται να θωρακιστεί με μια ανθρωπιστική ηθική, προκειμένου τα ερωτήματα περί της ζωής και θανάτου, των σχέσεων ιατρού και ασθενούς καθώς και σεβασμού της αυτονομίας του ασθενούς να εξεταστούν σε βάθος , δηλαδή ηθικά και φιλοσοφικά. Στο πλαίσιο αυτό το ιπποκρατικό ιατρικό και θεραπευτικό πρότυπο αποτελεί το φάρο της ιατρικής ηθικής, αφού προβάλλει την ανθρωπιστική παιδεία ως εσωτερική καλλιέργεια ώστε ο άνθρωπος, και ο ιατρός ιδιαίτερα, να είναι ικανός και να έχει κατανόηση στις επιδιώξεις του ανθρώπου και στην αντιμετώπιση της δυστυχίας του, να έχει εκτίμηση του καλού, του ωραίου και του δίκαιου, και εν γένει να έχει συγκροτήσει με μαλότητα τον εσωτερικό του κόσμο και να επιθυμεί την κατά το δυνατόν τελειοποίηση της ζωής του και της κοινωνίας.
26. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 21
Ελένη Προκοπίου Το πρόσωπο ως υποκείμενο δικαίου στο Θωμά Ακυινάτη και η παράδοση του κοινού αγαθού
abstract | view |  rights & permissions
Η χριστιανική ανθρωπολογία του Θωμά Ακινάτη, προϊόν της συμφιλίωσης θεολογίας και φιλοσοφίας, πίστης και λόγου, συνίσταται σε μία νέα θεώρηση του κόσμου και του ανθρώπου. Ο άνθρωπος, εκτός από ανθρώπινο όν το οποίο ανήκει στην ανθρώπινη φύση, δηλαδή την ανθρωπότητα, είναι και ατομική ύπαρξη, πρόσωπο εντός μίας βιωμένης ιστορίας. Η θεολογική επεξεργασία του προσώπου στη θωμιστική σκέψη συνοδεύεται από την αναγνώριση της «φύσης» των πραγμάτων και την οντολογική αναβάθμιση του αισθητού κόσμου, με συνέπεια την αναγνώριση της επί μέρους αυτόνομης ύπαρξης του ανθρώπου ως φυσικού ατόμου και τη σύλληψη της μεταφυσικής (φιλοσοφικής) έννοιας του προσώπου -- θέση αναμφισβήτητα κοσμοϊστορικής σημασίας για τη νεώτερη σκέψη. Στην ηθική διδασκαλία όμως του Ακινάτη εκδηλώνεται ο πρακτικός και κοινωνικός χαρακτήρας του προσώπου, κατ΄εξοχήν δε στο πεδίο των έννομων σχέσεων. Ο άνθρωπος ως φυσικό πρόσωπο είναι υποκείμενο «σχέσεων δικαιοσύνης» που κατ’ εξοχήν αφορούν την κοινωνική ζωή, εντός της οποίας το πρόσωπο είναι προϊόν μίας φυσικής νομιμότητας και ορίζεται από την σχεσιακότητά του. Το πρόσωπο εδώ έχει δύο όψεις: αυτήν που αφορά τη «γενική» δικαιοσύνη, δηλαδή τη δικαιοσύνη ως κοινωνική ηθική σύμφωνη με την κοινωνική ύπαρξη του προσώπου, και αυτήν που αφορά την «επί μέρους δικαιοσύνη», δηλαδή τη δικαιοσύνη που έχει ως αντικείμενό της το «δίκαιον», τη δικαιοσύνη ως δικαιική κατάσταση πραγμάτων και σχέσεων. Η δεύτερη αφορά τον άνθρωπο ως υποκείμενο έννομων σχέσεων που σχετίζονται με τα πράγματα, μέσω των οποίων συγκροτείται η νομική ύπαρξη του ανθρωπίνου όντος ως προσώπου, δηλαδή αποκτά τις έννομες ιδιότητες και τους «ρόλους» του. Αυτό είναι το πεδίο του δικαίου, εντός του οποίου τα πρόσωπα σχετίζονται απευθείας με τα αγαθά και μέσω αυτών μεταξύ τους. Ο υπερφυσικός προορισμός του προσώπου ως ανθρώπινου όντος συμπληρώνεται λοιπόν από τον πρακτικό, τον κοινωνικό χαρακτήρα του προσώπου, όπως εκδηλώνεται στο πεδίο των έννομων σχέσεων και του δικαίου. Στην αντίληψη αυτή η έννοια του προσώπου με το πνευματικό της καθώς και με το κοινωνικό-δικαιικό της περιεχόμενο καθίσταται προπομπός της νεωτερικής εποχής και προάγγελος των ανθρώπινων δικαιωμάτων, παραμένει όμως ενταγμένη στην παράδοση του κοινού αγαθού της αρχαιότητας και της μεσαιωνικής εποχής. Η μετριοπαθής «προσωποκρατία» του Ακινάτη μπορούμε να πούμε ότι εξασφαλίζει την ισορροπία ανάμεσα στην αρχαία απρόσωπη μεταφυσική και στον ατομικισμό της νεώτερης εποχής.
27. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 21
Αλεξάνδρα Τσιμπούρη Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι στην Πλατωνική θεολογία του Marsilio Ficino
abstract | view |  rights & permissions
Η Πλατωνική θεολογία αποτελεί το κυριότερο φιλοσοφικό αριστούργημα του Marsilio Ficino, στο οποίο γίνεται αναφορά και στους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Πρόκειται για έναν τρόπο που χρησιμοποιεί ο Φιτσίνο αφενός για να δώσει εγκυρότητα στα λόγια του, χρησιμοποιώντας το κύρος που διέθεταν οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, και αφετέρου για να αποδείξει ότι η αναφορά στους Προσωκρατικούς σήμαινε την καλή γνώση του αντικειμένου με το οποίο ασχολήθηκε. Μέσα από τη διεξαγωγή της ερευνητικής εργασίας διαπιστώνονται αρκετά σφάλματα, λάθη και παρανοήσεις, στα οποία υπέπεσε ο Φιτσίνο, αναφερόμενος στις θεωρίες (ρήσεις) των Προσωκρατικών.
28. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 22
Θεόδωρος Γεωργίου Αρχαία οντολογία και σύγχρονη φιλοσοφία
abstract | view |  rights & permissions
Ο όρος «παράδειγμα» (Kuhn) χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια με αξιώσεις επιστημολογικής εγκυρότητας και στις μεταφιλοσοφικές έρευνες, δηλαδή στις θεωρητικές και στις φιλοσοφικές εργασίες, των οποίων το αντικείμενο είναι η ιστορική εξέλιξη και η ανάπτυξη του φιλοσοφικώς σκέπτεσθαι. Η αρχαία οντολογία και η σύγχρονη φιλοσοφία συγκροτούνται, ως δύο διαφορετικά «παραδείγματα» του φιλοσοφικώς σκέπτεσθαι, τόσο στο επίπεδο του περιεχομένου (της προβληματικής, των ιδεών και των επιχειρημάτων) όσο και στο επιστημολογικό επίπεδο της έκθεσης των ιδεών. Η αρχαία οντολογία, ως μεταφυσική έρευνα, η οποία καλείται να απαντήσει στο ερώτημα «από τί αποτελείται ο κόσμος» (η πραγματικότητα) και «ποιές είναι οι πρώτες αρχές συγκροτήσεώς του», θεμελιώνεται στην αρχή της ταυτότητας και αυτοπροσδιορίζεται ως φωνοκεντρική. Η σύγχρονη φιλοσοφία, ως μεταφιλοσοφική έρευνα, η οποία αναζητεί τη θεμελίωση της φιλοσοφικής ορθολογικότητας στην ανοικτή σχέση ανάμεσα στο πράγμα και στη γλώσσα, αυτοπροσδιορίζεται ως γραμματολογική σκέψη, πράγμα που σημαίνει ότι η γραφή (Derrida) καθίσταται η πρώτη αρχή του ίδιου του φιλοσοφείν. Κατά τον Hegel «φιλοσοφία είναι η εποχή της συνειλημμένη σε έννοια». Σε σύγχρονη ερμηνευτική διατύπωση ο εγελιανός ορισμός της φιλοσοφίας σημαίνει ότι η έννοια, ως συνείδηση του πράγματος, και η πραγματικότητα ταυτίζονται. Με μεταφιλοσοφικό κριτήριο τον εγελιανό ορισμό της φιλοσοφίας τόσο η αρχαία οντολογία, ως μεταφυσική έρευνα, όσο και η σύγχρονη φιλοσοφία, ως γραμματολογική σκέψη, συγκροτούν δύο διαφορετικούς τύπους φιλοσοφικής ορθολογικότητας (τα «παραδείγματα» του φιλοσοφείν). Ανάμεσα στα δύο αυτά «παραδείγματα» του φιλοσοφείν αναπτύσσεται μία διαλεκτική σχέση, η οποία συνεπάγεται δύο πράγματα: πρώτον ότι η ιστορική έρευνα της φιλοσοφικής παραδόσεως αντικαθίσταται από το μεταφιλοσοφικό αναστοχασμό, σύμφωνα με τον οποίο η περιεχομενική ένταξη της αρχαίας οντολογίας στην προβληματική της σύγχρονης φιλοσοφίας είναι η νέα συνθήκη του φιλοσοφείν και δεύτερον ότι η γραμματολογική ανακατασκευή του φιλοσοφικώς σκέπτεσθαι επαναπροσδιορίζει τη σχέση ανάμεσα στο πράγμα και στη γλώσσα με άξονα τη φιλοσοφική ορθολογικότητα, η οποία λειτουργεί ως πραγματολογική συνθήκη για την εμφάνιση νέων φιλοσοφικών αντικειμένων, όπως π.χ. είναι η επικοινωνία και η γλώσσα.
29. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 24
Δέσποινα Παπαγγελή-Βουλιουρή Η ανθρώπινη ύπαρξη στα φιλοσοφικά δοκίμια του Χρήστου Μαλεβίτση
abstract | view |  rights & permissions
Το εκτενές και πολυδιάστατο έργο του σύγχρονου διανοητή Χρήστου Μαλεβίτση (1927-1997) διέπεται από το έσχατο νόημα της ανθρώ-πινης παρουσίας στον κόσμο. Με γλώσσα λυρική και ποιητική, με εικόνες και μυθικούς συμβολισμούς που υπερβαίνουν τους περιορισμούς του λόγου, με την προσέγγιση της σκέψης κορυφαίων συνειδήσεων της ιστορίας, ο στο-χαστής επιδιώκει στα φιλοσοφικά του δοκίμια να απαντήσει στο πρωταρχικό ερώτημα «πώς να ζήσω αυθεντικά την ύπαρξή μου και να φανώ αντάξιος της έκτακτης και μοναδικής παρουσίας μου στον κόσμο». Η ανθρώπινη ύπαρξη κατα τον Μαλεβίτση κινείται ανάμεσα σε δύο εννοιολογικούς πόλους: της εγκοσμιότητας, που συνδέεται με τη λήθη, την έκπτωση και την αλλοτρίωση, και της αρχέγονης μεταφυσικής πηγής που οδηγεί στην ανάταση, τη σωτη-ριακή αναγέννηση, την αλήθεια και τον φωτισμό. Ο άνθρωπος έρχεται στον κόσμο κομίζοντας μνήμη παραδείσου, ενώ το πέρασμα στην πραγματικότητα βιώνεται ως τραγική καταστροφή και συντριβή στα όριά του. Κατά την ανα-ζήτηση της αλήθειας και με προσδοκία την υπέρβαση της φθοράς, ο Χρήστος Μαλεβίτσης, αντιτάσσει στον πόνο της εφήμερης και πεπερασμένης ζωής την εφημερία του πνεύματος και τη δυνατότητα της ψυχής να κραταιώσει το δε-σμό της με το αιώνιο.
30. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 24
Eυστρατία Αμπατζή Ε. Μουτσοπούλου Φιλοσοφία της καιρικότητος: Μία πρόταση περί του τρόπου και της μορφής της σύγχρονης ζωής
abstract | view |  rights & permissions
Η ανακοίνωσή μας αφορά στην έννοια της “καιρικότητας”, όπως αυτή αναπτύσσεται στο βιβλίο του καθηγητή της φιλοσοφίας κ. Ε. Μουτσοπούλου, Φιλοσοφία της καιρικότητος. Θεωρούμε ότι η συγκεκριμέ-νη φιλοσοφική άποψη μπορεί να αποτελέσει μία εμπεριστατωμένη πρόταση φιλοσοφικού βίου κυρίως σήμερα που ο τρόπος και η μορφή της σύγχρονης ζωής ταλανίζουν την χώρα μας αλλά και τον παγκόσμιο χώρο. Στο πρώτο μέρος της ανακοίνωσης επιχειρούμε την διευκρίνιση των όρων του καιρικού φιλοσοφικού συστήματος: καιρικότητα και προθετικότητα της συνείδησης, καιρικό είναι – πλέον είναι και καιρός, καιρική μέθοδο και ανάπτυξη των και-ρικών κατηγοριών ούπω και ουκέτι, σχέση του χρόνου και του χώρου με την καιρική αναγωγή και τις αντίστοιχες χωροκαιρικές κατηγορίες. Στο δεύτερο μέρος αναπτύσσουμε τις εκφάνσεις του καιρικού είναι που μπορούν να ενερ-γοποιήσουν την ανθρώπινη συνείδηση ώστε να αναπτύξει την προθετικότητά της για την διάκριση του καιρού ως του κρισίμου και καιρίου σημείου, εντός του οποίου μπορεί να πραγματώσει την ελευθερία της, την οργάνωση της δρά-σης της, ως πεττείας, την συνεχή κατανόηση της πραγματικότητας μέσω της διαρκούς αναζήτησης της αλήθειας και των αξιών, προκειμένου να καρπωθεί βέλτιστες μορφές βίου. Η ικανότητα αναδόμησης της ύπαρξης, μέσω της και-ρικής προθετικότητας της συνείδησης μπορούν να οδηγήσουν στην όρθωση και την κάρπωση ενός “πλέον είναι” από την συνείδηση.
31. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 24
Giorgio Polydoro Stamboulis Η παρουσία του Spinoza στο έργο του Ψαλίδα Ἀληθής εὐδαιμονία
abstract | view |  rights & permissions
Με την ανακοίνωση αυτή εξετάζω την παρουσία του Spinoza στο έργο του Ψαλίδα Ἀληθής εὐδαιμονία του 1791. Ο σκοπός μου δεν είναι μόνο μία έρευνα πάνω στις πηγές, αλλά η μελέτη της λειτουργίας και της υφής των αναφορών στο έργο Ethica ordine geometrico demonstrata του 1677 του Spinoza. Κατά τον φθίνοντα δεκατοόγδοο αιώνα ο Spinoza εθεωρείτο, του-λάχιστον από μεταφυσικής απόψεως, ένας από τους πιό σκληρούς εχθρούς της χριστιανοσύνης. Η παρουσία του λοιπόν στο έργο Ἀληθής εὐδαιμονία του Ψαλίδα, γραμμένο για το ορθόδοξο κοινό των Βαλκανίων, είναι σημαντική σαν μέσο διάδοσης και κριτικής ορισμένων αντιλήψεων από την πλευρά του συγγραφέα. Το κείμενο θέτει δύο βασικά ερευνητικά ζητήματα: πρώτο, της φιλοσοφικής τοποθέτησης του Spinoza στους κριτικούς της Αποκάλυψης, δεύτερο, το ρόλο αυτών των αναλύσεων στη φιλοσοφία του έργου Ἀληθής εὐδαιμονία. Η ερμηνεία προσπαθεί, μέσω αυτής της ανάλυσης, να διερευνήσει το πρόβλημα της μεταφυσικής και θρησκευτικής κατάταξης του έργου του Ψαλίδα στο πανόραμα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, που έχει απασχολή-σει διάφορους ερευνητές και μεταξύ αυτών τον Κονδύλη και τον Νούτσο.
32. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 24
Θεώνη Μούγιου Η αρετή ως γενική αρχή στην αρετολογική θεωρία του Βικέντιου Δαμοδού
abstract | view |  rights & permissions
Η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί μια απόπειρα ερμηνευτικής προσέγγισης της αρετολογικής θεωρίας του Βικέντιου Δαμοδού (1700–1754), σημαντικού Νεοέλληνα φιλοσόφου του Διαφωτισμού, ο οποίος, ακολουθώ-ντας την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, προσδίδει στο αρετολογικό ζήτημα ση-μαίνουσα θέση για τη συγκρότηση της ηθικής του φιλοσοφίας. Αυτό προ-κύπτει όχι μόνο από τη μελέτη του κατ’ εξοχήν ηθικού του συγγράμματος Σύνοψις Ηθικής Φιλοσοφίας αλλά και από το σύνολο σχεδόν του συγγραφι-κού του έργου, εκδεδομένου και ανέκδοτου. Ιδιαίτερα θα σχολιαστούν εδώ οι αντιλήψεις του περί αρετής ως γενικής αρχής, οι οποίες θέτουν τις βάσεις και το περίγραμμα της αρετολογικής του θεωρίας. Επίσης θα γίνει προσπάθεια να εξεταστούν οι πηγές που διαμόρφωσαν αυτές τις αντιλήψεις του, καθώς στα κείμενά του είναι διάχυτη η παρουσία της Αρχαίας Ελληνικής --άμεσα αρι-στοτελικής και έμμεσα πλατωνικής-- και της χριστιανικής ηθικής και επίσης κάποιων επιδράσεων της καρτεσιανής φιλοσοφίας. Θα δοθεί ωστόσο ιδιαί-τερη έμφαση στην επεξεργασία της εγκόσμιας ηθικής του χωρίς να προσεγ-γισθεί αυτή μεταφυσικά ή θεολογικά. Επομένως δεν θα σχολιαστούν οι θεο-λογικές αρετές που παραθέτει ούτε η μακαριότητα ως ηθικό τέλος, αλλά θα αναλυθούν οι απόψεις του περί αρετής ως μεσότητας, ως έξης και ως αγαθής πράξης.
33. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 25
Νικόλαος Ι. Αναγνωστόπουλος O μύθος του Σίσυφου
abstract | view |  rights & permissions
Ο μύθος μιλά για την ανθρώπινη μοίρα κάτω από το ουσιαστικό της πρίσμα-μοίρα που είναι η συνέπεια της ομαλής ή ανώμαλης (δηλαδή της εξελικτικής) λειτουργίας του ψυχισμού. Ο ίδιος ο ήρωας και ο αγώνας του αντιπροσωπεύουν ολόκληρη την ανθρωπότητα - τη ιστορία της και την ακατάσχετη εξελικτική ορμή της. Ο αγώνας του ήρωα δεν είναι τόσο ένας ιστορικός αγώνας, όσο ένας ψυχολογικός αγώνας. Ο αγώνας αυτός δεν είναι μια πάλη ενάντια στο εσώτερο κακό που πάντα διακόπτει, ή τουλάχιστον επιβραδύνει, την ουσιαστική ανάγκη για εξέλιξη. Ο μύθος είναι λοιπόν μια κατευθυντήρια γραμμή ύπαρξης, μια μορφή που αποβλέπει στο αύριο, και όχι ένας απολιθωμένος θρύλος.
34. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 26
Χρυσούλα Μίσχου Προς μια oντολογική θεώρηση του μουσικού έργου: (από την ακρόαση της μουσικής στην ανάγκη ορισμού και οντολογίας του μουσικού έργου)
abstract | view |  rights & permissions
Στην παρούσα εισήγηση διερευνούμε την οντολογική υπόσταση του φαινομένου της μουσικής και αναπτύσσουμε προβληματισμούς σχετικά με το αν υφίσταται κάτι τέτοιο, μια που η μουσική δεν είναι εκτατή και δεν πρόκειται για φυσικό είδος. Προϋπόθεση για αυτό είναι η ύπαρξη ταυτότητας της μουσικής μέσα από την έννοια του “μουσικού έργου”. Εξετάζουμε την έννοια αυτή, έτσι όπως εμφανίζεται μέσα από τις πολιτιστικές συνθήκες και πρακτικές της εκάστοτε κοινωνίας, ως υποκείμενο αισθητικής εμπειρίας. Παρατηρούμε τις διαφορές σε σχέση με τους ήχους και τις απόψεις σχετικά με τη χρονική τοποθέτηση της απαρχής της έννοιας «μουσικό έργο» αλλά και τη σημασία της χρήσης της έννοιας αυτής ως στέρεο έδαφος για πρωτοπορίες και τομές (π.χ. το έργο “4’ 33’’” του John Cage). Βλέπουμε επίσης πώς η εμπειρία της ακρόασης και απόλαυσης της μουσικής ενέχει μεν υποκειμενική κρίση και πρόθεση, μας οδηγεί δε στην ανάγκη σύγκρισης, ταυτοποίησης και αναγνώρισης της μουσικής. Έτσι (μας οδηγεί) στην ανάγκη οντολογίας της μουσικής ως πρωταρχικό στάδιο σε κάθε σκέψη για τη μουσική και ως απαραίτητη στη συνειδητοποίηση της φύσης του μουσικού έργου, στον τρόπο ύπαρξης και στο κριτήριο ταυτότητάς του. Τέλος βλέπουμε πώς όλα αυτά οδηγούν στις θεωρίες οντολογίας του μουσικού έργου, το οποίο ως αφηρημένη ύπαρξη εξετάζεται ως “καθόλου” (πλατωνισμός και αριστοτελική θεώρηση) και ως “επιμέρους” (νομιναλισμός, τύπος-τεκμήριο και ιδεαλισμός).
35. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 26
Παναγιώτης Δόικος Το εσωτερικό γεγονός και οι βαθμοί της βούλησης
abstract | view |  rights & permissions
Επιχειρείται να δειχθεί πώς η βούληση ενεργοποιείται σταδιακά σε συνάρτηση με το βαθμό εμφάνισης στο εσωτερικό πεδίο του γεγονότος, που μορφοποιεί τη σχέση της με το αντικείμενό της. Η βούληση νοείται ως μια δυναμική της επιθυμίας, η οποία διέπεται από μια νοηματική αυτοκατάφαση, που ιδιαιτεροποιεί τη σύνδεση με το αντικείμενο της επιθυμίας. Σε αναφορά με ένα αντίστοιχο παράδειγμα θεωρείται πως η συμπεριφορά της σχέσης του αισθητού με το εννοιακό στοιχείο κατά την ανάπτυξη του ψυχικού γεγονότος, προκαλεί τη στροφή της βούλησης στην προοπτική της εξωτερικής της πραγμάτωσης. Εξηγείται επιπλέον πώς η προαναφερόμενη σχέση, ως σύγκλιση των αισθητών μορφών με το αφηρημένο τους νόημα, εξελίσσεται σε τρία στάδια: της αφάνειας, της ημιφάνειας και της εμφάνειας. Αυτά τα στάδια, ως τροπές ενός κεντρικού εσωτερικού συμβάντος, εκφράζουν τους ποιοτικούς βαθμούς της βούλησης, η οποία με το σχηματισμό των τριών αντίστοιχων φάσεών της τείνει να ενεργοποιηθεί στην εξωτερικότητα.
36. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 3
Κώστας Αντωνίου Η αμεσότητα του θανάτου στην απολογία του Άιχμαν: Προάγγελος αναμάρτητης πράξης
abstract | view |  rights & permissions
Το κύριο θέμα της ανακοίνωσης είναι να διερευνήσουμε την υπόθεση της δίκης του Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ. Τα ερωτήματα που προκύπτουν από τη γενοκτονία των Εβραίων είναι πολύ σημαντικά και εμπίπτουν στο πεδίο της ηθικής. Τα ηθικά ζητήματα της υπόθεσης αυτής αφορούν το βασανισμό των ανθρώπων και τη στέρηση της ζωής. Ο κύριος στόχος αυτής της ανακοίνωσης είναι να υπογραμμίσει το ζήτημα της αξίας της ανθρώπινης ζωής. Ένα άλλο θέμα που προσεγγίζεται εδώ είναι το πού βρίσκονται ακριβώς τα όρια μεταξύ του καλού και του κακού στις ανθρώπινες πράξεις και υπό ποίες συνθήκες αναφύονται τα ολοκληρωτικά καθεστώτα.
37. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 3
Ιωάννης Ν. Λαδάς Παρένθετη μητρότητα: ηθικά και θεολογικά ζητήματα
abstract | view |  rights & permissions
Η παρούσα ανακοίνωση εξετάζει τα ηθικά και θεολογικά ζητήματα που εγείρει η πρακτική της παρένθετης μητρότητας, δηλαδή μια μορφή παρεμβατικής γονιμοποίησης. Όσον αφορά τα ηθικά ζητήματα ο προβληματισμός κινείται σε σχέση με τα κίνητρα των φυσικών γονέων και των «εντολέων», τους κινδύνους στην κοινωνική πορεία της ζωής του παιδιού (π.χ. περιπτώσεις άγαμων μητέρων ή ομοφυλόφιλων ζευγαριών), το δικαίωμα της παρένθετης μητέρας στην άμβλωση κ.ά. Όσον αφορά τα θεολογικά ζητήματα, αυτά σχετίζονται με την υποκατάσταση του φυσικού από το τεχνητό, τη διάσπαση της οικογενειακής συνοχής, την τύχη των περιττών εμβρύων και γενικότερα την ίδια την φύση του εμβρύου ως φορέα ζωής.
38. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 30
Δέσποινα Νεζτεκίδου Η όψη της ερμηνευτικής του Χανς Γκέοργκ Γκάνταμερ: μεταξύ αλήθειας και μεθόδου
abstract | view |  rights & permissions
Το ογκώδες έργο του Γερμανού φιλοσόφου Χανς Γκέοργκ Γκάνταμερ (1900-2002) Αλήθεια και μέθοδος (Wahrheit und Methode, 1960) είναι ένα από τα πιο πολυσυζητημένα φιλοσοφικά έργα του 20ου αιώνα, καθώς θέτει σε νέα προοπτική το ρόλο που καλείται να επιτελέσει η ερμηνευτική στη σύγχρονη εποχή. Η καθολική ερμηνευτική που προτείνει, υπερβαίνει το ιδεώδες της αντικειμενικότητας, όπως αυτό διαμορφώθηκε κατά το Διαφωτισμό, και το αντίστοιχο μοντέλο του επιστημονισμού της μετανεωτερικής εποχής. Ωστόσο η κριτική που ασκεί στα παραπάνω μοντέλα δεν τον καθιστούν υπέρμαχο μίας ανορθολογικής και κατ’ επέκταση σχετικιστικής θεώρησης της ερμηνευτικής. Αυτό που ο Γκάνταμερ προτείνει είναι ένας τρίτος δρόμος, αυτός μεταξύ του προτάγματος για την αντικειμενικοποίηση της γνώσης και της ανάγκης για την κατάκτηση της αλήθειας. “Το πραγματικό μου ενδιαφέρον”, γράφει στον πρόλογο της δεύτερης έκδοσης του ΑΜ (Αλήθεια και μέθοδος), “ήταν και είναι φιλοσοφικό: όχι τί κάνουμε ή τι θα έπρεπε να κάνουμε, αλλά τί συμβαίνει σε εμάς πέρα και πάνω από τη βούλησή μας και τις πράξεις μας”. Ο Γκάνταμερ επιχειρεί να καθρεφτίσει το νόημα της ερμηνευτικής ως διάλογο μεταξύ του λόγου περί της αλήθειας και του λόγου περί της μεθόδου κατάκτησης της αλήθειας, καταδεικνύοντας πως το διαλέγεσθαι είναι η μόνη αληθής πραγματικότητα της ανθρώπινης εμπειρίας.
39. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 30
Συμεών Δεγερμεντζίδης Μυθοπλασία και πολιτισμός: μια φιλοσοφική θεώρηση
abstract | view |  rights & permissions
Οι συνθήκες μετάπλασης και προσαρμογής του μύθου στις εκάστοτε ιστορικο-κοινωνικές παραμέτρους μεταβάλλουν δραστικά τη λειτουργία και τη φιλοσοφία του. Δεν προσεγγίζω, όμως, το μύθο ως δημιούργημα αποκομμένο από το ευρύτερο πολιτισμικό του πλαίσιο και την κοινωνική δυναμική που αυτό ενσωματώνει. Η προτεινόμενη θεώρηση του μύθου αποδίδει στο υβριδικό του υπόβαθρο τη δυνατότητα της διαρκούς νοηματοδότησης εννοιολογικών συσχετισμών εντός ενός ανοιχτού και σύνθετου σημειωτικού συστήματος. Η μετάβαση από τη διαμόρφωση της συλλογικής ταυτότητας μέσω του προφορικού λόγου στη συγκρότηση της ατομικά διαμεσολαβημένης σφυρηλάτησης της εθνικής συνείδησης μέσω της γραφής, σηματοδοτεί μία ουσιώδη μετάλλαξη της ιδιοσυστασίας της μυθικής σκέψης και της λειτουργίας που αυτή επιτελεί: ο μύθος εξακολουθεί να συνιστά συμπυκνωμένη φιλοσοφία αλληγορικών νοηματοδοτήσεων, αλλά έχει δρομολογηθεί οριστικά πλέον ο κατευθυνόμενος χαρακτήρας της κοινωνικής του δυναμικής. Είτε πρόκειται για πολιτικό, ιστορικό, κοινωνικό, θρησκευτικό, πολιτισμικό ή προσωπικό μύθο, ο μετα-νεωτερικός ‘κατασκευαστής’ δομεί τη μυθική εκδοχή που θεωρεί ενδεδειγμένη για τη συγκεκριμένη συγκυρία και της οποίας η αντοχή δοκιμάζεται στο χρόνο, υφιστάμενη ποικίλες τροποποιήσεις. Ουσιαστικά, η δυνατότητα εγχρονισμού του μύθου και επανεγγραφής του στα δεδομένα κάθε εποχής ή εθνικής πολιτισμικής ταυτότητας συναρτάται άμεσα με την ελαστικότητα της αναπροσαρμογής του στα σημασιολογικά ‘αντανακλαστικά’ του δέκτη: η διαδικασία ανατροφοδότησης του μυθικού υλικού από τα προσωπικά και συλλογικά βιώματα κάθε υποκειμένου, εγγυάται στο μύθο την επιβίωσή του από την αχλή της προϊστορίας μέχρι τα τεχνολογικά επιτεύγματα που κατασκευάζουν το μύθο της παντοδυναμίας τους, δεδομένου ότι του επιτρέπει να διαμορφώνει στις μέρες μας πολυτροπικά μηνύματα με ανοιχτό ερμηνευτικό ορίζοντα. Επομένως, ο μύθος δεν έρχεται κατά βάση αντιμέτωπος με τη λογική, αλλά καθίσταται φορέας μίας ανοιχτής διαδικασίας εκλογίκευσης των πραγμάτων χάρη σε εναλλακτικές ερμηνευτικές κατασκευές, δρομολογώντας μία ανορθολογική διαδικασία δόμησης και αποδόμησης.
40. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 39
Μαρίνα Γρηγοροπούλου Προς μια φαινομενολογία του έρωτα: Τα Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου του Ρ. Μπαρτ
abstract | view |  rights & permissions
Η εισήγηση αυτή αποτελεί ένα εγχείρημα ανάγνωσης των Αποσπασμάτων του ερωτικού λόγου του Γάλλου στοχαστή Ρολάν Μπαρτ στο φως της φαινομενολογίας του 20ου αιώνα. Συγκεκριμένα η ανάλυση λαμβάνει χώρα στα εξής δύο επίπεδα: το πρώτο συνίσταται στη λειτουργία της φαινομενολογίας ως μορφολογικού δείκτη του κειμένου και αποσκοπεί στην προσέγγιση του ερωτικού συναισθήματος ως φαινομένου και του ερωτευμένου υποκειμένου ως όντος, ενώ το δεύτερο συνίσταται στη λειτουργία της φαινομενολογίας ως υποβάθρου του θεωρητικού μηνύματος του έργου και αποσκοπεί στην κατάδειξη της άρσης του ηγετικού ρόλου της θεωρίας. In fine, διά της μετακίνησης του Μπαρτ προς τη φαινομενολογία και διά της μετατόπισής του ως προς τη θεωρία κατά την άρθρωση του ερωτικού λόγου αναδύεται ο πολύπλοκος διάλογος της φιλοσοφίας με τη λογοτεχνία.