Displaying: 81-100 of 110 documents

0.35 sec

81. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 7
Αλεξάνδρα Αναστασιάδου Ο κοσμολογικός και ο υπερβατικός Λόγος στην Ηρακλείτεια και στην Ιωάννεια διανόηση
abstract | view |  rights & permissions
Η αρχαϊκή ελληνική διανόηση μέσα από άδηλες προοπτικές προέβη διά του Ηρακλείτου του Εφεσίου (540-480 π.Χ) σε ενδελεχή ανίχνευση της απειρότητας του σύμπαντος και του διηνεκούς αυτού γίγνεσθαι, αποκαλύπτοντας στους εν εγρηγόρσει ευρισκομένους ότι υπάρχει ο κεκρυμμένος Λόγος, ως «τὸ μὴ δῦνόν ποτε». Στη διαχρονικότητα της φιλοσοφικής ανέλιξης o χριστιανικός στοχασμός διά του Ευαγγελιστού Ιωάννου ταύτισε τη «νόησιν της νοήσεως» προς τον αΐδιον Λόγον, οπότε και προέκυψε το ερώτημα της προελεύσεως της εννοίας του Λόγου στην Iωάννειαν θεολογία. Η παρούσα ανακοίνωση θέτει υπό κρίσιν την άποψιν του νεοπλατωνικού Αμελίου συμφώνως προς την οποίαν ο Ιωάννης εμπνεύσθηκε την έννοιαν του Λόγου, διά της οποίας προσφωνεί τον Κύριον Ιησούν, ως μόνον εκ των συγγραφέων της Καινής Διαθήκης, ο οποίος απαντά και στη σκέψη του Ηρακλείτου. Προσεγγίζοντας ερμηνευτικά τις σωζόμενες γραπτές πηγές και τις μαρτυρίες, επιδιώκομεν να διαπιστωθή κατά το δυνατόν υπό ποίαν λογικήν και υπαρξιακή διάσταση «ἐν τῇ τῆς οὐσίας ταυτότητι» υφίσταται η ετερότητα εις την έννοιαν του Λόγου.
82. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 70
Αθανασία Θεοδωροπούλου Η πρόσληψη της πλατωνικής ψυχολογίας από τον Βησσαρίωνα: η περίπτωση του «αὐτοκινήτου»
abstract | view |  rights & permissions
Ο καρδινάλιος Βησσαρίων υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογίους και συνέβαλε στον επαναπροσδιορισμό της πλατωνικής φιλοσοφίας στη δυτική Ευρώπη του 15ου αιώνα. Το In Calumniatorem Platonis (1469) είναι το σημαίνον φιλοσοφικό έργο του και αποτελεί μία συστηματική παρουσίαση της πλατωνικής φιλοσοφίας. Πρόκειται για μία συγκροτημένη ανασκευή του Comparatio Philosophorum Platonis et Aristotelis (1458) του Γεωργίου Τραπεζούντιου, μιας πραγματείας που εναντιώνεται σθεναρά στον Πλάτωνα αναδεικνύοντας την υπεροχή του Αριστοτέλη. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι η απόπειρα του Βησσαρίωνα να αντικρούσει την κατηγορία που επιρρίπτει ο Τραπεζούντιος στον Πλάτωνα αναφορικά προς την αδυναμία απόδειξης της αθανασίας της ψυχής. Προβάλλοντας την επιχειρηματολογία του Πλάτωνα που διατυπώνεται στο Φαίδρο (245c5-246a2), ο Βησσαρίων επιχειρεί να αποδείξει ότι ο Πλάτων τεκμηριώνει την αθάνατη φύση της ψυχής. Μέσω της συγκριτικής μελέτης των δύο κειμένων, του Πλάτωνα και του Βησσαρίωνα, η παρούσα εισήγηση επικεντρώνεται στην κριτική αποτίμηση της ερμηνευτικής προσέγγισης του πλατωνικού εγχειρήματος από τον Βησσαρίωνα και στην ανάδειξη των ερμηνευτικών αποκλίσεων αυτού, που υπαγορεύονται από τη γενικότερη σκοποθεσία της πραγματείας του: το συγκερασμό των πλατωνικών και αριστοτελικών αρχών.
83. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 72
Παναγιώτης Γ. Δέδες Καπιταλισμός και πορνεία
abstract | view |  rights & permissions
Eπιχειρείται η εξέταση της σύγχρονης πορνείας από ηθική σκοπιά, όπως τη διαμόρφωσε ο καπιταλισμός στο πρόσωπο της πόρνης. Σκοπός μας είναι ο προσδιορισμός των φαινομένων αυτών της ηθικής που, εκτός από τη θεωρητική τους διάσταση, αγγίζουν και τις πρακτικές διαστάσεις της ηθικής επιληψιμότητας. Η μεθοδολογική προσέγγιση βασίζεται στη δυ-νατότητα της καπιταλιστικής δυναμικής να παράγει τρόπον τινά “ανθρώπινα απορρίμματα” και στη μη δυνατότητα της πόρνης να αίρει το δεσμό της με το χρήμα, ως τον μαστροπό της υπηρεσίας που προσφέρει. Τα συμπεράσματα εστιάζονται στην ανάγνωση του καπιταλισμού, ο οποίος κατηγορεί την πόρνη ως παρία της κοινωνίας, την διώκει και ταυτόχρονα τη συντηρεί καθοδηγώντας την στη δουλεία ενός παρασιτικού και ταυτόχρονα διαστροφικού μόχθου, στερώντας από αυτήν οποιαδήποτε βοήθεια για ηθική μεταστροφή και για εύρεση της αλήθειας. Συμπερασματικά παρόλο που αναγνωρίζεται η πλήρης εμπορευματοποίηση της προσωπικότητας ως το μόνο εκπορευόμενο στοιχείο, προτείνεται μια ορθότερη ανάγνωση της υπεραξίας της ύπαρξης από το ίδιο το υποκείμενο, προκειμένου η λήθη στην ανυπαρξία να δώσει τη θέση της στην μνήμη της αξίας, έτσι όπως αυτή προσεγγίζεται από τη σκέψη των φιλοσόφων, όπως Ζ. Michea, Η. Arendt, Ζ. Bauman, Α. Gorz και Γ. Σαγκριώτη.
84. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 72
Γεώργιος Πολίτης Κοινωνικό συμβόλαιο: λίκνο κόκκινων και μαύρων Ιακωβίνων
abstract | view |  rights & permissions
Το φιλελεύθερο δημοκρατικό υπόδειγμα ακολούθησε την αντίληψη της πολυειδίας των αρχών, η οποία διέπει την αγγλοσαξωνική ηθική φιλοσοφία. Στον αντίποδα, ο κρατικός σοσιαλισμός ακολούθησε την αντίληψη του ενός δρόμου, που εκπηγάζει από τις αρχές της φιλοσοφίας του Ρουσσώ. Στοιχεία αυτών των αρχών εντοπίζονται στην επαναστατική θεωρία του Μαρξ και των Μπολσεβίκων. Ωστόσο στις ίδιες αρχές βρήκε ερείσματα και η μεσοπολεμική ακροδεξιά. Οι κοινές αφετηρίες αυτών των κατευθύνσεων μπορούν να αναζητηθούν τόσο στο αφηρημένο σχήμα της γενικής βούλησης όσο και στην αποσύνδεση της από τη βούληση των πολλών. Μάλιστα την αποσύνδεση συνοδεύει η υποκατάσταση της βούλησης των πολλών από αυτόκλητους ερμηνευτές της γενικής βούλησης. Με αυτό το ριψοκίνδυνο άλμα η βούληση των πολλών υποκαθίσταται από τη βούληση όσων διατείνονται ότι γνωρίζουν το μοναδικό δρόμο για τον ηθικό βίο ή εμφανίζονται ως μοναδικοί κάτοχοι της αλήθειας των ιστορικών νόμων. Το χρώμα που οι αυτόκλητοι σωτήρες επιλέγουν για να αυτοπροσδιορισθούν είναι διαφορετικό, καθορίζεται από την επιλογή του αντικειμένου της σωτηρίας, εάν δηλαδή θα σώσουν τον λαό και την εργατική τάξη ή την πατρίδα και τη φυλή. Όμως το φιλοσοφικό λίκνο που τους γεννά είναι το ίδιο. Μολονότι ο Ρουσσώ δεν επεδίωξε την ηθική νομιμοποίηση του αυταρχισμού, η θεωρία του γνώρισε συναφείς αναγνώσεις.
85. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 72
Παναγιώτα Ψυχογιού, Γεώργιος Πολίτης H σύζευξη αρνητικής και θετικής ελευθερίας στην αναρχική φιλοσοφία του Πιοτρ Κροπόκτιν
abstract | view |  rights & permissions
Ο ασφαλέστερος τρόπος προσέγγισης της έννοιας της ελευθερίας στη φιλοσοφία του Κροπότκιν είναι μέσω της ανάλυσης που ακολουθεί τη μεταγενέστερη διάκριση αρνητικής και θετικής ελευθερίας η οποία συνδέεται με τον Aΐζάια Μπερλίν. Ο Ρώσος διανοητής εκκινεί από μία αντίληψη της ελευθερίας ως ηθικού αυτοκαθορισμού, η οποία διέπεται εμφανώς από τις αρχές της θετικής ελευθερίας. Εν τούτοις δεν υποτάσσει την αυτονομία στην ετερονομία, αντίθετα την εκλαμβάνει ως σχέση αλληλεξάρτησης. Στο έργο του συναντάται εμμέσως η “ανθρωπολογική” ή “οντολογική” θεώρηση του τρόπου συγκρότησης του ανθρώπινου υποκειμένου με την “κανονιστική επιλογή” υπέρ μιας ορισμένης οργάνωσης της πολιτικής και της κοινωνίας. Αυτές καθιστούν δυνατή τη συνύπαρξη θετικής και αρνητικής ελευθερίας, δηλαδή τόσο την ατομική όσο και τη συλλογική ελευθερία. Η μελέτη του έργου του αναδεικνύει μία σχετική ανακολουθία μεταξύ της ελευθερίας των ατόμων να καθορίσουν τη ζωή τους και των αντικειμενικών, φυσικών διαδικασιών, τις οποίες επικαλείται ο Κροπότκιν. Παρά ταύτα ο ίδιος θεωρεί την κοινωνική επανάσταση ως συλλογική απόφαση, στηρίζει δε την κοινωνική του πρόταση τόσο στην αυτοοργάνωση, όσο στην αλληλοβοήθεια και στον κοινοτισμό. Με αυτόν τον τρόπο οδηγείται σε μια ιδιαίτερη σύζευξη των δύο φαινομενικά αντιθετικών διαστάσεων της ελευθερίας.
86. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 74
Ζωή Αντωνοπούλου-Τρεχλή Η αβάσταχτη βαρύτητα της διδασκαλίας της φιλοσοφίας: (στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση)
abstract | view |  rights & permissions
Με δεδομένη τη δύσκολη κατάσταση του μαθήματος της φιλοσοφίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, παρουσιάζεται μια πρόταση διδασκαλίας φιλοσοφικά αποδεκτή και παιδαγωγικά νόμιμη, εφόσον, αφενός, δεν προδίδει την ουσία της φιλοσοφίας ως «δημιουργικής ελευθερίας του φιλοσοφείν» και, αφετέρου, εμπνέεται από τα σύγχρονα δεδομένα της παιδαγωγικής επιστήμης. Διάλογος και πολυφωνία, στο πλαίσιο διερευνητικών και συνεργατικών διαδικασιών μάθησης, με την υιοθέτηση ενός νέου τύπου (πολυ)γραμματισμού (multiliteracy) και τη χρήση των δυνατοτήτων που παρέχει η τεχνολογία, σε συνδυασμό με την ερμηνευτική προσέγγιση φιλοσοφικών κειμένων, μπορούν να υπηρετήσουν αποτελεσματικά τους βασικούς στόχους της φιλοσοφικής στοιχείωσης (προβληματοποίηση, εννοιοποίηση, επιχειρηματολογία), ανανεώνοντας συγχρόνως το ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών και καθιστώντας το μάθημα ελκυστικό για τους μαθητές.
87. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 74
Μαρκούλα Βιντζηλαίου Ψηφιακές τεχνολογίες και διδακτική της φιλοσοφίας: θεωρητική πλαισίωση και ένα παράδειγμα
abstract | view |  rights & permissions
Στην παρούσα ανακοίνωση θα επικεντρωθούμε στο θέμα της χρήσης ψηφιακών εργαλείων στη διδακτική πρακτική της φιλοσοφίας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση στη θεωρητική θεμελίωσή της. Η φιλοσοφία και η διδασκαλία της με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων σε πολλές περιπτώσεις θεωρούνταν ασύμβατες. Ωστόσο, όπως συμβαίνει και σε κάθε άλλο γνωστικό αντικείμενο, η διδασκαλία της φιλοσοφίας μπορεί να συνδυαστεί με τις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας1. Άλλωστε η διδακτική προσέγγιση των μαθημάτων στη σημερινή εκπαιδευτική πραγματικότητα έχει τροποποιηθεί, ακολουθώντας τις εξελίξεις μίας εποχής αδιαμφισβήτητα τεχνολογικής.
88. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 75
Νασούλα Μπαρμπαρήγου Για μια ολιστική θεώρηση της ανθρώπινης πραγματικότητας
abstract | view |  rights & permissions
Η ανακοίνωση είναι μία απόπειρα αποσαφήνισης των συνθηκών κατανοησιμότητος των αξιακών μας όρων δια της σύζευξης των διακρινομένων καταστάσεων, δηλαδή του είναι και του δέοντος (του γεγονότος και της αξίας), στη βάση του πλατωνικού προτύπου που σχηματικά περιγράφεται στον Τίμαιο του Πλάτωνα. Πρόκειται για ένα διαχρονικό, μαθηματικό πρότυπο για την ανθρώπινη πραγματικότητα, την μόνη μέχρι στιγμής τουλάχιστον γνωστή στην οποία συγκλίνουν, συνυπάρχουν και συλλειτουργούν και δη ταυτοχρόνως, οι τρεις κόσμοι, ήτοι ο μικρόκοσμος, ο μακρόκοσμος και το «οπτικά» γνωστό μας ευκλείδειο σύμπαν. Η ανακοίνωση επιδιώκει να συγκροτήσει και να δικαιολογήσει τη διαχρονικότητα του Πλατωνικού προτύπου ως τρόπον τινά «χάρτα» της ανθρώπινης προσωπικότητας. Ήτοι θέλει να δείξει σχηματικά ότι όχι μόνον η συνείδηση και το γεγονός (που είναι μη συμβατές καταστάσεις) είναι συμπληρωματικές όψεις της ίδιας πραγματικότητας, αλλά να επισημάνει και την παραπληρωματικότητα της υφής των δύο περιεχομένων της συνειδήσεως του ανθρώπου, ήτοι του περιεχομένου της εμπειρικής και της ηθικής. Διότι ο άνθρωπος, μέσω ενός άλλου είδους αρχής, που είναι η κριτική της κριτικής του δύναμης, «λαμβάνει» από τις εμπειρίες της ζωής του το άριστον και το κάλλιστον (άρα ενεργεί με βάση την μεσότητα) και δημιουργεί την ηθική πραγματικότητα του ανθρωπίνου βασιλείου πάνω στην οποία εδραιώνεται και λειτουργεί η επιστήμη της ηθικής.
89. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 75
Σταμάτης Γιακουμής Διδασκαλία του είναι
abstract | view |  rights & permissions
Αναπτύσσεται η διδασκαλία του είναι , το πρώτο μέρος της εγελιανής λογικής. Οντολογικά η βασική διαφοροποίηση σε ‘Κάτι και σε Άλλο’ οδηγεί στην ανάπτυξη σύμφυτων τάσεων εντός του αντικειμένου (an ihm), στην αναδίπλωση και αυτοαναφορά του, με αποτέλεσμα το αντικείμενο να μην είναι όπως φαίνεται έξωθεν (an sich), αλλά να αναπτύσσει δυναμική για τον εαυτό του (fuer sich). Έτσι διενεργείται η μετάβαση από την ποσότητα στην ποιότητα αλλά και αντιστρόφως. Επιστημολογικά, επειδή δεν μπορεί να γίνει διείσδυση στο αντικείμενο και η ποιότητα, καθώς και η ποσότητα, φαίνεται κάτι το εξωτερικό, απαιτείται το στάδιο της ουσίας, δηλαδή η αφηρημένη θεώρηση να αντικατασταθεί από συγκεκριμένη και να γίνεται η περιγραφή με βάση καθορισμούς που επισημαίνουν σχέσεις του αντικειμένου με το περιβάλλον. Αν οι καθορισμοί είναι κατάλληλοι, το αντικείμενο συμφωνεί με αυτούς και τους επιβεβαιώνει, οπότε παράγεται η έννοια ως ταυτότητα Είναι και ουσίας, το αυτόνομο ον, που γεφυρώνει υποκείμενο και αντικείμενο.
90. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 8
Έλενα Αβραμίδου Σοφός-βασιλιάς και φιλόσοφος-βασιλιάς: Συγκλίσεις και αποκλίσεις στον Κομφούκιο και Πλάτωνα
abstract | view |  rights & permissions
Ο Κομφούκιος (551-479 π.Χ.) και ο Πλάτων (427-347 π.Χ.) ζουν στην αποκαλούμενη “αξονική” εποχή (Γιάσπερς) και σε μια κοινωνική και πολιτική κατάσταση που παρουσιάζει αναλογίες (έντονες κοινωνικές συγκρούσεις, εμφύλιοι πόλεμοι, κρίση παραδοσιακών θεσμών, ηθική αποσύνθεση). Και οι δύο, διαπνεόμενοι από το πάθος της αρετής και της δικαιοσύνης αλλά και από το όραμα μιας καλύτερης πολιτικής οργάνωσης, εισηγούνται τους τρόπους για την αποκατάσταση της ειρήνης, της τάξης και της αρμονίας (he 和). Αναπτύσσουν έτσι μια πολιτική και ηθική θεωρία, η οποία προσβλέπει στη σύζευξη εξουσίας και γνώσης μέσω της ηθικής. Κορωνίδα του πολιτικού συστήματος που εισηγούνται συνιστούν ο σοφός-βασιλιάς (sheng ren 聖人) και ο φιλόσοφος-βασιλιάς, αντίστοιχα. Με τη θεμελίωση της εξουσίας στη γνώση, στην ηθική και στην παιδεία προτείνουν ένα μοντέλο πολιτικής διαχείρισης που, απομακρυνόμενο από το παλαιό πολιτικό παράδειγμα, εισάγει νέα δεδομένα στον τρόπο διακυβέρνησης. Παρατηρούνται ωστόσο και θεμελιώδεις διαφορές ανάμεσα στις δύο σκέψεις που έχουν να κάνουν με μια διαφορετική σύλληψη του κόσμου, η οποία, φιλοσοφικά, τίθεται σε όρους είναι/γίγνεσθαι. Αναδύονται έτσι τα κυριότερα σημεία, στα οποία ο κομφουκιανός σοφός-βασιλιάς (sheng ren聖人) διαφέρει από τον πλατωνικό φιλόσοφο-βασιλιά· σε αυτά εντοπίζονται και οι βασικές διαφορές της ελληνικής και της σινικής σκέψης γενικότερα.
91. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 8
Αργυρώ Κασωτάκη-Γατοπούλου Έρως στον Πλάτωνα, Metta στον Βούδα, Αγάπη στον Παύλο: Τρόποι αγαθοί της ανθρώπινης κατάστασης
abstract | view |  rights & permissions
Ο Κομφούκιος (551-479 π.Χ.) και ο Πλάτων (427-347 π.Χ.) ζουν στην αποκαλούμενη “αξονική” εποχή (Γιάσπερς) και σε μια κοινωνική και πολιτική κατάσταση που παρουσιάζει αναλογίες (έντονες κοινωνικές συγκρούσεις, εμφύλιοι πόλεμοι, κρίση παραδοσιακών θεσμών, ηθική αποσύνθεση). Και οι δύο, διαπνεόμενοι από το πάθος της αρετής και της δικαιοσύνης αλλά και από το όραμα μιας καλύτερης πολιτικής οργάνωσης, εισηγούνται τους τρόπους για την αποκατάσταση της ειρήνης, της τάξης και της αρμονίας (he 和). Αναπτύσσουν έτσι μια πολιτική και ηθική θεωρία, η οποία προσβλέπει στη σύζευξη εξουσίας και γνώσης μέσω της ηθικής. Κορωνίδα του πολιτικού συστήματος που εισηγούνται συνιστούν ο σοφός-βασιλιάς (sheng ren 聖人) και ο φιλόσοφος-βασιλιάς, αντίστοιχα. Με τη θεμελίωση της εξουσίας στη γνώση, στην ηθική και στην παιδεία προτείνουν ένα μοντέλο πολιτικής διαχείρισης που, απομακρυνόμενο από το παλαιό πολιτικό παράδειγμα, εισάγει νέα δεδομένα στον τρόπο διακυβέρνησης. Παρατηρούνται ωστόσο και θεμελιώδεις διαφορές ανάμεσα στις δύο σκέψεις που έχουν να κάνουν με μια διαφορετική σύλληψη του κόσμου, η οποία, φιλοσοφικά, τίθεται σε όρους είναι/γίγνεσθαι. Αναδύονται έτσι τα κυριότερα σημεία, στα οποία ο κομφουκιανός σοφός-βασιλιάς (sheng ren聖人) διαφέρει από τον πλατωνικό φιλόσοφο-βασιλιά· σε αυτά εντοπίζονται και οι βασικές διαφορές της ελληνικής και της σινικής σκέψης γενικότερα.
92. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 9
Μαρίνα Κουτσουμπού Η φιλία στη φιλοσοφική διανόηση του Αριστοτέλη και του Κομφούκιου: συγκλίσεις και αποκλίσεις
abstract | view |  rights & permissions
Τόσο ο Αριστοτέλης όσο και ο Κομφούκιος απασχολήθηκαν με την ηθική αρετή της φιλίας εκκινώντας ο καθένας εξ αυτών από διαφορετική αφετηρία. Εύλογα πολλοί σύγχρονοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι προσεγγίσεις των δύο αυτών φιλοσόφων είναι εκ διαμέτρου αντίθετες. Στη σύντομη αυτή εισήγηση θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω τις διαφορές στον τρόπο με τον οποίο οι δύο φιλόσοφοι αντιλαμβάνονται την ηθική αρετή της φιλίας, εστιάζοντας κυρίως αφ’ ενός στον βαθμό κατά τον οποίο αντιλαμβάνονται τη φιλία ως φυσικό και αναγκαίο δεσμό μεταξύ των ανθρώπων ή ως προσωπική επιλογή και αφ’ ετέρου στο αν και κατά πόσο η ωφελιμότητα στη φιλία είναι θεμιτή ή όχι. Θα αποπειραθώ να αποδείξω πως πέρα από τις υπαρκτές αποκλίσεις δύνανται να εντοπιστούν και ουσιαστικές συγκλίσεις στη σκέψη των δύο φιλοσόφων, ιδίως όσον αφορά την εκ μέρους τους αντίληψη περί της φιλίας δια το αγαθόν.
93. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 9
Λάμπρος Παπαγιάννης Η φύση του ανθρώπου κατά τον Μένκιο
abstract | view |  rights & permissions
Το παρόν κείμενο φιλοδοξεί να εξετάσει φιλοσοφικά το ζήτημα της φύσης του ανθρώπου, βλέποντάς το από την άποψη ενός εκ των μεγαλυτέρων και σίγουρα του περισσότερο γνωστού φιλοσόφου της Κίνας, που συνέχισε τη διδασκαλία του Κομφούκιου, του Μένκιου. Αν και ο Μένκιος από την άποψη αυτή νοείται ως ένας Κινέζος Σωκράτης, επιχειρείται επιπλέον μια ακροθιγής αναφορά στις απόψεις των Προσωκρατικών επί του ζητήματος. Ωστόσο δεν πρόκειται για μια συγκριτική εξέταση, αλλά για μια μελέτη πάνω στη βάση της σκέψης του Μένκιου, όπως αυτή έγινε γνωστή μέσα από το κείμενο, που είναι γνωστό ως Το βιβλίο του Μένκιου και που περιέχει κατά πάσα πιθανότατα διαλέξεις του, τις οποίες οι μαθητές του αποφάσισαν να καταγράψουν. Η ανθρώπινη φύση κατά τον Μένκιο είναι αλληλένδετη με τέσσερις ηθικές αξίες, στη βάση των οποίων ο άνθρωπος χτίζει την ηθική του σε σχέση προς τον εαυτό του και προς τους άλλους. Οπωσδήποτε ο Μένκιος δεν αρκείται σε αυτές, αλλά στην ηθική διάπλαση του ανθρώπου διά των κομφουκιανών πρακτικών, των τελετών, της μουσικής και της μάθησης. Επίσης το ζήτημα της ανθρώπινης φύσης δεν είναι γνωστικό και συνεπώς εξετάζεται από ανθρωπιστική άποψη. Σε γενικές γραμμές θεωρείται ως ένα κατεξοχήν φιλοσοφικό ζήτημα, που άπτεται ιστορικά της κομφουκιανής παράδοσης, και θεματικά τόσο μιας ηθικής όσο και μιας φιλοσοφικής ανθρωπολογίας.
94. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 13
Παναγιώτα Ξηρογιάννη Η ηθική του επαναστάτη: Οι Δίκαιοι του Καμύ και Οι Δαιμονισμένοι του Ντοστογιέφσκι
abstract | view |  rights & permissions
Το έργο Οι Δίκαιοι (1949) αφορά στο τρομοκρατικό χτύπημα στην Τσαρική Ρωσία του 1905, την εποχή πριν από τη Ρωσική επανάσταση του 1917, που κατέληξε σε φιλελευθεροποίηση του αυταρχικού καθεστώτος. «Οργάνωση μάχης» ονομαζόταν το ένοπλο τμήμα του σοσιαλεπαναστατικού κόμματος (Εσέροι), το οποίο αποφάσισε την εκτέλεση του Μεγάλου Δούκα Σεργκέι Αλεξάντροβιτς, διοικητή της Μόσχας και θείου του Τσάρου Νικολάου Β΄. Την εκτέλεσή του πραγματοποίησε ο Ιβάν Καλλιάγιεφ, μέλος της οργανώσεως. Ωστόσο είναι γεγονός ότι είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ του ταξικού εχθρού και του ανθρώπου ως μοναδικής και ανεπανάληπτης ύπαρξης. Ο Καλλιάγιεφ, ο κεντρικός ήρωας των Δικαίων, λόγω της αγάπης του προς τη ζωή γίνεται επαναστάτης και η επανάσταση αποτελεί γι’αυτόν την πράξη που δίνει ευκαιρία στη ζωή, στη διαφορετικότητα, στην ελευθερία της γνώμης. Στο σημείο αυτό διαφαίνεται η συνάφεια του στοχασμού των δύο φιλοσόφων Καμύ και Ντοστογιέφσκι περί της ανθρώπινης ουσίας αλλά και η υπαρξιακή τους αγωνία.
95. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 13
Κωνσταντίνα Καμαρινού Η απελπισία στον Søren Kierkegaard και το πρόβλημα της ύπαρξης στην Δυτική φιλοσοφία
abstract | view |  rights & permissions
Ο Δανός θεολόγος και φιλόσοφος συνέβαλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση του σύγχρονου φιλοσοφικού στοχασμού με μια έννοια, την οποία πρώτη η θρησκευτική σκέψη του Søren Kierkegaard έφερε στο κέντρο της φιλοσοφικής προβληματικής του 20ου αιώνα, δηλαδή την έννοια της ύπαρξης (existence). Με την έννοια αυτή γίνεται στην φιλοσοφία μια νέα στροφή. Αυτήν τη φορά πρόκειται για μια στροφή από την εγελιανή αντικειμενική ιδεοκρατία και την απόλυτη πίστη σε μια έλλογη πορεία της ιστορίας σε μία νέα μορφή της για την ανθρώπινη πραγματικότητα, μια στροφή σε μια οντολογική περιοχή. Με το έργο του Ασθένεια προς θάνατον επιδιώκει να διασαφηνίσει και να ερμηνεύσει την καθολική διάδοση της απελπισίας σαν μια μάστιγα που απειλεί την ανθρωπότητα. Πρωταρχικά η απελπισία είναι η ασθένεια του πνεύματος και του εγώ. Ο φιλόσοφος διαβεβαιώνει ότι ο άνθρωπος βρίσκεται από πνευματική άποψη σε μια κατάσταση κρίσης. Αυτό που φανερώνει την απελπισία ως αμαρτία και της παρέχει μια ποιοτική διασάφηση είναι το να στέκεται κάποιος «ενώπιον του θεού με την σκέψη στο θεό». Η πίστη είναι το μεγαλύτερο πάθος για κάθε άνθρωπο, ένα πάθος το οποίο τελικά οδηγεί στην απόλυτη εσωτερική βεβαιότητα ότι ο θεός είναι αγάπη. Μία αντίστοιχη περιγραφή περί της αλήθειας, όπως αυτή οράται από το βάθος του έρωτος προς την αλήθεια, βρίσκεται και στους ύμνους του Συμεών, του νέου Θεολόγου. Στο πλαίσιο της ίδιας ελληνορθόδοξης ερμηνείας είναι δυνατόν να καταταγεί και ο Kierkegaard. Με αυτήν την έννοια ίσως να έχει δίκαιο ο Keyserling, όταν αναρωτιέται μήπως η ελληνική ορθοδοξία καλείται να παίξει σήμερα σημαντικό ρόλο, έχοντας ως στήριγμα τον Kierkegaard.
96. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 13
Μαριάννα Δώδου Η κίνηση του πάθους στη φιλοσοφία του Kierkegaard
abstract | view |  rights & permissions
Η κίνηση του πάθους, ως ένταση αντίρροπων δυνάμεων που συγκρατούνται σε ενότητα, διατρέχει κεντρικά την κιρκεγκωριανή σκέψη. Αρχέγονο, εντοπισμένο στη ρίζα του Εγώ, το οποίο επιχειρεί να συγκροτηθεί ως σύνθεση (απείρου – περατού, χρονικού – αιώνιου, δυνατότητας – ελευθερίας, ψυχής – σώματος), το πάθος παράγει διαβαθμισμένες ποιότητες -μορφές- του αμφίσημου αισθήματος της αγωνίας, ενώ παράλληλα διέπει τις εκφάνσεις του νοσηρού (παθο-λογικού) status της απελπισίας. Η εγκαθίδρυση του πνεύματος οριοθετεί την περιοχή της αγωνίας πριν από την πτώση (όπου το πάθος της ανθρώπινης ελευθερίας αναμετριέται με το μηδέν, το πεπρωμένο ή το φόβο της ενοχής) και μετά (όταν το βύθισμα στην αμαρτία βιώνεται ως πάθος παράφορης μεταμέλειας ή σιωπηλού ερμητισμού). Στους βαθμούς αυτοσυνείδησης του Εγώ, που εγκαθιδρύεται ως πνεύμα, αντιστοιχούν ποιότητες απελπισίας, οι οποίες καθορίζουν τη βουλητική διάθεση του εαυτού απέναντι στον ίδιο και τον Θεό. Η παραμονή διαρκείας στο υπαρξιακό πάθος, ως απόλυτη παραίτηση, ριζική οδύνη και θεμελιώδης ενοχή, τέμνεται αποφασιστικά -και στιγμιαία- από το πάθος του παράδοξου, η μετάβαση στο οποίο πραγματώνεται με το (ποιοτικό) άλμα στην πίστη. Τα ίχνη του πάθους της πίστης διαγιγνώσκονται κατεξοχήν στη σωματικότητα του βλέμματος του φορέα της, όπου διακυβεύονται η κίνηση της άπειρης παραίτησης και αυτή της επιστροφής στην περατότητα, η συνθήκη της οποίας έχει ριζικά αναβαθμιστεί.
97. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 12
Δημήτριος Δημητρούλης Ηθική ηγεσία ή ‘ηγεσία’;
abstract | view |  rights & permissions
Σκοπός της εισήγησής μου είναι να αντιτάξω στις θέσεις που έχουν εκφραστεί για την ηγεσία την άποψη ότι, όταν αναφερόμαστε σ’ αυτήν, δεν μπορούμε να τη διακρίνουμε ή να τη διαχωρίσουμε από την ηθική. Μεταξύ της πλειάδας των χαρακτηριστικών του ηγέτη ένα θεωρείται ως μείζον θέμα για τη διαμόρφωση μιας ηγετικής φυσιογνωμίας και αυτό είναι το ήθος, δηλαδή η ηθική υπόσταση του χαρακτήρα του ατόμου, το οποίο καλείται να ασκήσει ηγεσία. O Blanchard περιλαμβάνει την ηθική ως πρώτη αξία μεταξύ των επιχειρησιακών αξιών που εισηγείται για την ηγεσία σε ανώτερα κλιμάκια. Ο Sun Tzu μας πληροφορεί ότι πέντε πράγματα συνιστούν την ηγεσία: η ευφυΐα, η φερεγγυότητα, ο ανθρωπισμός, η ευψυχία και η αυστηρότητα. Η φερεγγυότητα είναι συνώνυμο της αξιοπιστίας και της συνέπειας, ο ανθρωπισμός προϋποθέτει τη δίκαιη μεταχείριση και συμπεριφορά και η ευφυΐα διασφαλίζει την ορθή κρίση μέσα από μια ηγεσία που συγκεντρώνει και πληροί τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Υπ’ αυτές τις προϋποθέσεις η ηγεσία εξεταζόμενη δύναται να θεωρηθεί ότι εμπεριέχει ή θα πρέπει να εμπεριέχει την έννοια της ηθικής και ο προβληματισμός «ηθική ηγεσία ή ηγεσία;» μπορεί να θεωρείται πλεονασμός, αφού η ηγεσία από μόνη της δεν έχει αξία.
98. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 12
Κωνσταντίνος Ανδρουλιδάκης Η καντιανή θεμελίωση της τελολογικής ηθικής
abstract | view |  rights & permissions
Το κύριο ζήτημα της εργασίας αναφέρεται στο ερώτημα: είναι πράγματι η καντιανή ηθική μόνο δεοντοκρατική (ή δεοντολογική) και φορμαλιστική, όπως θεωρείται συνήθως, ή μήπως αναγνωρίζει και σκοπούς του πράττειν και των πράξεων, οπότε είναι τελολογική; Μέσω επανεξετάσεως του θέματος, βάσει μιας νέας μελέτης των κειμένων και ακριβέστερης διάκρισης των ζητημάτων, η εργασία καταλήγει στο ότι η καντιανή ηθική, ενώ από μια άποψη είναι δεοντολογική, από άλλη άποψη παρέχει μια νέα θεμελίωση της τελολογικής καθώς και της ουσιαστικής ή περιεκτικής ηθικής των αξιών.
99. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 12
Σταυρούλα Νικολή Σύνδεση του ηθικού προβληματισμού με τα πράγματα καθαυτά: (a priori και a posteriori έννοιες στην ηθική φιλοσοφία του Καντ)
abstract | view |  rights & permissions
Παρουσιάζεται η βασική θέση της ηθικής φιλοσοφίας του Καντ πως η καθαρή βούληση δεν είναι δυνατόν να κυριαρχείται από συγκεκριμένες ηθικές αρχές, οι οποίες μας υποχρεώνουν τι πρέπει να πράττουμε. Αντίθετα, είμαστε ελεύθεροι να επιλέξουμε κάποιες αρχές ηθικές, με βασική προϋπόθεση τη συνέπειά μας προς αυτές. Η έλλειψη συνέπειας σε τέτοιες αρχές οδηγεί σε έλλειψη επικοινωνίας απέναντι στους άλλους, ενώ καθιστά προβληματική και την ουσία της ελευθερίας μας. Έτσι, οφείλουμε να πράττουμε με τέτοιο τρόπο ώστε η ρυθμιστική αρχή της βούλησής να μπορεί να καταστεί «καθολικός νόμος». Κατόπιν, συνδέοντας την ηθική φιλοσοφία με την έννοια του πράγματος καθαυτό, αναλύεται ο τρόπος που οι ηθικές αρχές, μη συναγόμενες a posteriori, τίθενται a priori γιατί αναφέρονται όχι στο γιατί γίνεται κάτι αλλά σε οτιδήποτε πρέπει να γίνει. Καταλήγοντας, όπως ο Καντ διαχώριζε φαινόμενα και πράγματα καθαυτά, όπου τα πρώτα καθορίζονται από την εμπειρία, ενώ τα δεύτερα από την a priori γνώση, έτσι και στην ηθική του διδασκαλία αποδέχεται την ύπαρξη a priori αρχών, οι οποίες δύνανται να καθορίζουν τη ζωή του ανθρώπου, να οδηγούν στο τι δέον γενέσθαι, δέχεται το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι αυτές οι αρχές δεν μπορούν να στοιχειοθετήσουν και να καθοδηγήσουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, αν δεν επικυρωθούν μέσω της εμπειρίας.
100. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 12
Ερμόλαος Ψαριανός Αριστοτέλης και Dewey: Περί έξης και λόγου
abstract | view |  rights & permissions
Η φιλοσοφία ως τρόπος ζωής νοηματοδοτείται με πολλαπλούς τρόπους εννοιολογικής φύσης που διαμορφώνουν το βίο του κάθε ανθρώπου, δύο εκ των οποίων αφορούν την έξη και το λόγο, έννοιες μείζονος σημασίας αρχικά στον Αριστοτέλη και αργότερα στον John Dewey. H παρούσα εργασία στοχεύει στην εννοιολογική διερεύνηση των αρχών που διέπουν την έννοια της έξης, στην αριστοτελική και ντιουιανή φιλοσοφία, αναδεικνύοντας τις κυριότερες νοηματοδοτικές εκφάνσεις της. Αρχικά θα αναφερθούμε στην αριστοτελική αντίληψη περί έξης, η οποία διχοτομείται σε σωστή και λανθασμένη, προσδίδοντας ιδιαίτερο ρόλο στην ατομικότητα του υποκειμένου˙ έπειτα θα κάνουμε λόγο για την έννοια της έξης στον Dewey, ο οποίος προσδίδει μια εναλλακτική διάσταση κοινωνικής φύσεως.